Engellilere bu Hakları tanıyan anayasal metinler ve uluslararası kanunlar orjinal metniyle burada yayınlanmaktadır.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI
Kanun Numarası : 2709
Kabul Tarihi : 18/10/1982
Yayımlandığı R.Gazete: Tarih : 9/11/1982 Sayı:17863 (Mükerrer)
X. Kanun önünde eşitlik
Madde 10 – Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç,
din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
(Ek fıkra: 7/5/2004-5170/1 md.) Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir.
Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.
Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde
eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.
II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
Madde 42 – Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.
…………….
Devlet, maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin, öğrenimlerini
sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet,
durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri
alır.
V. Çalışma ile ilgili hükümler
A. Çalışma hakkı ve ödevi
Madde 49 – Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir.
(Değişik: 3/10/2001-4709/19 md.) Devlet, çalışanların hayat seviyesini
yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak,
çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve
çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.
B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
Madde 50 – Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde
çalıştırılamaz.
Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları
bakımından özel olarak korunurlar.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
4
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.
Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla
düzenlenir.
X. Sosyal güvenlik hakları
A. Sosyal güvenlik hakkı
Madde 60 – Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.
Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.
B. Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler:
Madde 61 – Devlet harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle, malül ve
gazileri korur ve toplumda kendilerine yaraşır bir hayat seviyesi sağlar.
Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı
tedbirleri alır.
Yaşlılar, Devletçe korunur, Yaşlılara Devlet yardımı ve sağlanacak diğer
haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir.
Devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü
tedbiri alır.
Bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya kurdurur.
Kanunlar
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
6
Kanunlar
7
ENGELLİLERİN HAKLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞMENİN
ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR
KANUN
Kanun Numarası : 5825
Kabul Tarihi : 3/12/2008
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 18/12/2008 Sayı : 27084
MADDE 1- (1) Türkiye Cumhuriyeti adına 30 Mart 2007 tarihinde New
York’ta imzalanan “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme”nin onaylanması uygun
bulunmuştur.
MADDE 2- (1) Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
8
ENGELLİLERİN HAKLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞME
Giriş
İşbu Sözleşme’ye Taraf Olan Devletler,
(a) Birleşmiş Milletler Şartı’nda ilan edilmiş olan ve insanlık ailesinin tüm
mensuplarının doğuştan sahip oldukları onuru, değeri, eşit ve devredilmez hakları
dünyada özgürlüğün, adalet ve barışın temeli olarak kabul eden ilkeleri
anımsayarak,
(b) Birleşmiş Milletler’in, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Uluslararası
İnsan Hakları Sözleşmeleri ile tanınan hak ve özgürlüklere herhangi bir ayrımcılığa
uğramaksızın herkesin sahip olduğunu kabul ve ilan ettiğini göz önünde
bulundurarak,
(c) Tüm insan haklarının ve temel özgürlüklerin evrensel, bölünmez, birbiriyle
bağlantılı ve karşılıklı bağımlı olma niteliği ile engelli bireylerin bu haklardan
herhangi bir ayrımcılığa uğramaksızın yararlanmalarının güvence altına alınması
gerekliliğini tekrar teyit ederek,
(d) Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’yi,
Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’yi, Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’yi, Kadınlara
Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine İlişkin Uluslararası Sözleşme’yi, İşkence
ve Diğer İnsanlık Dışı veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme’yi,
Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni ve Uluslararası Göçmen İşçilerin ve Aile Bireylerinin
Korunması Sözleşmesi’ni akılda tutarak,
(e) Engelliliğin gelişen bir kavram olduğunu ve engellilik durumunun, sakatlığı
olan kişilerin topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin
katılımını engelleyen tutumlar ve çevre koşullarının etkileşiminden kaynaklandığı
gerçeğini kabul ederek,
(f) Engelliler için Dünya Eylem Programı ve Engelliler için Fırsat Eşitliğinin
Sağlanmasına Yönelik Standart Kurallar’da yer alan ilke ve politika önerilerinin
engellilere fırsat eşitliği sağlanmasına yönelik ulusal, bölgesel ve uluslararası
düzeyde politikaların, planların, programların ve eylemlerin geliştirilmesi,
tasarlanması ve değerlendirilmesine katkısını göz önünde bulundurarak,
(g) Engelliliğe ilişkin konuların sürdürülebilir kalkınmayla ilgili stratejilerin
ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmasının önemini vurgulayarak,
(h) Bir kişinin engelli olduğu için ayrımcılığa maruz kalmasının her bireyin
doğuştan sahip olduğu insanlık onuru ve değerinin de ihlal edilmesi anlamına
geldiğini de kabul ederek,
Kanunlar
9
(i) Bunun yanısıra engelli bireylerin çeşitliliğini kabul ederek,
(j) Daha yoğun desteğe ihtiyacı olan engelliler dahil olmak üzere, tüm
engellilerin insan haklarının güçlendirilmesi ve korunmasının gerektiğini kabul
ederek,
(k) Çeşitli araç ve yükümlülüklerin varlığına rağmen engelli kişilerin topluma
eşit bireyler olarak katılmaları önündeki manilerin halen varolmaya devam ettiği ve
dünyanın her yerinde engelli bireylerin insan hakları ihlallerine maruz kaldıkları
gerçeğinden endişe duyarak,
(l) Özellikle gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere tüm ülkelerde
engellilerin yaşam koşullarının geliştirilmesinde uluslararası işbirliğinin öneminin
bilincinde olarak,
(m) Engellilerin toplumun refah ve çeşitliliğine yaptıkları ve yapabilecekleri
olumlu katkıları ve engellileri insan haklarını ve temel özgürlükleri tam kullanmaya
ve topluma tam katılmaya teşvik etmenin onların toplumsal aidiyetlerine, toplumun
insani, sosyal ve ekonomik yönden kalkınmasına ve yoksulluğun azalmasına katkıda
bulunacağını kabul ederek,
(n) Kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin
bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul ederek,
(o) Engellilerin kendilerini doğrudan ilgilendirenler de dâhil olmak üzere
politika ve programlarla ilgili karar alma süreçlerine etkin olarak katılabilmeleri
gerektiğini dikkate alarak,
(p) Irk, ten rengi, cinsiyet, dil, din, siyasi veya başka fikir, ulusal, etnik veya
toplumsal köken, mülkiyet, doğum, yaş veya başka bir statü bakımından birçok
nedene dayalı olarak ve bu nedenle daha ağırlaştırılmış bir ayrımcılığa maruz kalan
engellilerin karşılaştığı zor koşullardan kaygı duyarak,
(q) Engelli kadınların ve kızların hem ev içinde hem de ev dışında şiddete
uğramaya, yaralanmaya veya istismara, ihmale, ihmalkar muameleye, kötü
muameleye veya istismara karşı daha büyük bir risk altında oldukları gerçeğinin
farkında olarak,
(r) Engelli çocukların diğer çocuklarla eşit koşullar altında tüm insan
haklarından ve temel özgürlüklerden tam olarak yararlanması gereğini kabul ederek
ve bu bağlamda Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne Taraf Devletlerin üstlendiği
yükümlülükleri yeniden hatırlatarak,
(s) Engellilerin insan temel hak ve özgürlüklerinden tam yararlanmasını teşvike
yönelik çabalara cinsiyet eşitliği perspektifinin de eklenmesi gerektiğini
vurgulayarak,
(t) Engellilerin çoğunluğunun yoksulluk koşullarında yaşadığının altını çizerek
ve bu bakımdan, yoksulluğun engelliler üzerindeki olumsuz etkisine dikkat
çekmenin kritik önemini kabul ederek,
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
10
(u) Birleşmiş Milletler Şartı’nda yer alan amaç ve ilkelere saygı üzerine kurulu
barış ve güvenlik ortamının ve yürürlükteki insan hakları belgelerine riayet
edilmesinin özellikle silahlı çatışma ve işgal koşullarında engellilerin korunması için
vazgeçilmez olduğunu akılda tutarak,
(v) Fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel çevreye, sağlık ve eğitim
hizmetlerine, bilgiye ve iletişime erişimin engellilerin tüm insan haklarından ve
temel özgürlüklerden tam yararlanmasını sağlamadaki önemini kabul ederek,
(w) Diğer bireylere ve ait olduğu topluma karşı görevleri bulunan bireyin
Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesi’nde tanımlanan hakların güçlendirilmesi ve
bu haklara riayet edilmesi için çaba gösterme yükümlülüğü altında olduğunun
farkında olarak,
(x) Ailenin toplumun doğal ve temel birimi olduğu ve toplum ve devlet
tarafından korunması gerektiğinin ve engellilerin tüm insan haklarından tam ve eşit
ölçüde yararlanabilmesinin sağlanabilmesi için engelliler ile aile bireylerinin gerekli
koruma ve desteği alması gerektiğine inanarak,
(y) Engellilerin haklarını ve onurunu güçlendiren ve koruyan kapsamlı bir
uluslararası sözleşmenin engellilerin ağır sosyal dezavantajlarının ortadan
kaldırılmasına ve onların medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel ortamlara eşit
fırsatlarla katılımının teşvik edilmesine, hem gelişen hem de gelişmekte olan
ülkelerde önemli bir katkı sağlayacağına ikna olarak,
Aşağıdaki hükümler üzerinde anlaşmaya varmışlardır:
Madde 1
Amaç
Bu Sözleşme’nin amacı, engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden
tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına
saygıyı güçlendirmektir.
Engelli kavramı diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir
şekilde katılımlarının önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel, zihinsel,
düşünsel ya da algısal bozukluğu bulunan kişileri içermektedir.
Madde 2
Tanımlar
İşbu Sözleşme’nin amaçları açısından;
“İletişim” erişilebilir bilgi ve iletişim teknolojisi dahil dilleri, metin gösterimini,
Braille alfabesi kullanarak ve dokunarak iletişimi, büyük harflerle baskıyı, yazılı,
işitsel ve erişilebilir çoklu medyayı, sade dili, işitsel okumayı, beden dilini, diğer tür,
biçem ve araçlarla gerçekleşen iletişimi içermektedir;
“Dil” sözlü dili, işaret dilini ve sözlü olmayan diğer dilleri kapsamaktadır;
“Engelliliğe dayalı ayrımcılık” siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya
başka herhangi bir alanda insan hak ve temel özgürlüklerinin tam ve diğerleri ile eşit
Kanunlar
11
koşullar altında kullanılması veya bunlardan yararlanılması önünde engelliliğe
dayalı olarak gerçekleştirilen her türlü ayrım, dışlama veya kısıtlamayı
kapsamaktadır. Engelliliğe dayalı ayrımcılık makul düzenlemelerin
gerçekleştirilmemesi dahil her türlü ayrımcılığı kapsar.
“Makul düzenleme”, engellilerin insan haklarını ve temel özgürlüklerini tam ve
diğer bireylerle eşit şekilde kullanmasını veya bunlardan yararlanmasını sağlamak
üzere belirli bir durumda ihtiyaç duyulan, ölçüsüz veya aşırı bir yük getirmeyen,
gerekli ve uygun değişiklik ve düzenlemeleri ifade eder.
“Evrensel tasarım” ürünlerin, çevrenin, programların ve hizmetlerin özel bir ek
tasarıma veya düzenlemeye gerek duyulmaksızın, mümkün olduğunca herkes
tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmasıdır. “Evrensel tasarım” gerek
duyulduğu takdirde bazı engelli grupları için ihtiyaç duyulan yardımcı cihazların
tasarımı zorunluluğunu da dışlamayacaktır.
Madde 3
Genel İlkeler
İşbu Sözleşme’nin dayandığı ilkeler şunlardır:
(a) Kendi seçimlerini yapma özgürlükleri ve bağımsızlıklarını da kapsayacak
şekilde, kişilerin insanlık onuru ve bireysel özerkliklerine saygı gösterilmesi;
(b) Ayrımcılık yapılmaması;
(c) Engellilerin topluma tam ve etkin katılımlarının sağlanması;
(d) Farklılıklara saygı gösterilmesi ve engellilerin insan çeşitliliğinin ve
insanlığın bir parçası olarak kabul edilmesi;
(e) Fırsat eşitliği;
(f) Erişilebilirlik;
(g) Kadın-erkek eşitliği;
(h) Engelli çocukların gelişim kapasitesine ve kendi kimliklerini koruyabilme
haklarına saygı duyulması.
Madde 4
Genel Yükümlülükler
1. Taraf Devletler engelliliğe dayalı herhangi bir ayrımcılığa izin vermeksizin
tüm engellilerin insan hak ve temel özgürlüklerinin eksiksiz olarak yaşama
geçirilmesini sağlamak ve engellilerin hak ve özgürlüklerini güçlendirmekle
yükümlüdür. Bu amaç doğrultusunda Taraf Devletler;
(a) Bu Sözleşme’de tanınan hakların uygulanması için gerekli tüm yasal, idari
ve diğer tedbirleri almayı;
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
12
(b) Yürürlükte mevcut, engelliler aleyhinde ayrımcılık teşkil eden yasalar,
düzenlemeler, gelenekler ve uygulamaları değiştirmek veya ortadan kaldırmak için
gerekli olan, yasama faaliyetleri dahil uygun tüm tedbirleri almayı;
(c) Tüm politika ve programlarda engellilerin insan haklarının korunmasını ve
güçlendirilmesini dikkate almayı;
(d) Bu Sözleşme’yle bağdaşmayan eylemler veya uygulamalardan kaçınmayı ve
kamu kurum ve kuruluşlarının bu Sözleşme’ye uygun davranmalarını sağlamayı;
(e) Kişiler, örgütler veya özel teşebbüslerin engelliliğe dayalı ayrımcı
uygulamalarını engellemek için gerekli tüm uygun tedbirleri almayı;
(f) Standartlar ve rehber ilkelerin geliştirilmesinde Sözleşme’nin ikinci
maddesinde tanımlandığı gibi evrensel tasarımdan yararlanılması ve engellilerin özel
ihtiyaçlarını karşılamak üzere evrensel olarak tasarlanmış ve mümkün olduğunca az
değişikliği ve düşük maliyeti gerektiren ürünler, hizmetler, ekipman ve tesislerin
araştırılması, geliştirilmesi, temini ve kullanılabilirliğini sağlamayı veya
desteklemeyi;
(g) Maliyeti karşılanabilir teknolojilere öncelik vererek bilgi ve iletişim
teknolojileri, hareket kolaylaştırıcı araçlar, yardımcı teknolojiler gibi engellilere
yönelik yeni teknolojilerin araştırılması, geliştirilmesi, temini ve kullanılabilirliğini
sağlamayı veya desteklemeyi;
(h) Engellilere yeni teknolojiler dahil hareket kolaylaştırıcı araçlara, yardımcı
teknolojilere ve bunların beraberindeki diğer yardımcı ve destekleyici hizmetler ile
tesislere ilişkin erişim bilgilerinin sağlanmasını,
(i) Engellilerle çalışan meslek sahipleri ve işyeri personelinin bu Sözleşme’de
tanınan haklara ilişkin eğitiminin geliştirilmesi ve böylece bu haklarla güvence
altına alınan destek ve hizmetlerin iyileştirilmesini
taahhüt eder.
2. Taraf Devletler ekonomik, sosyal ve kültürel haklarla ilgili olarak kaynakları
ölçüsünde azami tedbirleri almayı ve gerektiğinde uluslararası işbirliği çerçevesinde
engellilerin bu haklardan tam olarak yararlanmasını aşamalı olarak sağlamak için
işbu Sözleşme’de yer alan ve uluslararası hukuka göre derhal uygulanması gereken
yükümlülükleri yerine getirmeyi taahhüt eder.
3. Taraf Devletler işbu Sözleşme’nin uygulanmasını sağlayacak yasalar ve
politikaların geliştirilmesi ve yaşama geçirilmesi ile engellilere ilişkin diğer karar
alma süreçlerinde engelli çocuklar da dahil olmak üzere engellilere onları temsil
eden örgütler aracılığıyla sürekli danışacak ve etkin bir şekilde bu sürece dahil
edeceklerdir.
4. Bu Sözleşme’deki hiçbir hüküm engelli kişilerin haklarının sağlanması
bakımından daha elverişli nitelikte olan ve Taraf Devlet’in yasalarında veya Taraf
Devlet’in uymayı taahhüt ettiği uluslararası hukuk kurallarında mevcut bulunan
hükümleri etkilemeyecektir. Taraf Devletler’den herhangi birinin hukuka,
sözleşmelere, hukuki düzenlemelere, geleneğe göre yürürlükte bulunan temel insan
Kanunlar
13
haklarından herhangi birini işbu Sözleşme’nin bu hakları öngörmediği veya daha dar
kapsamlı olarak öngördüğü gerekçesiyle kısıtlaması veya kısmen değiştirmesi
mümkün değildir.
5. Bu Sözleşme’nin hükümleri herhangi bir sınırlama veya istisnaya tabi
olmaksızın federal devletlerin bütün bölgelerinde uygulanır.
Madde 5
Ayrımcılık Yapılmaması ve Eşitlik
1. Taraf Devletler herkesin hukuk önünde ve karşısında eşit olduğunu ve
ayrımcılığa uğramaksızın hukuk tarafından eşit korunma ve hukuktan eşit
yararlanma hakkına sahip olduğunu kabul eder.
2. Taraf Devletler engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılığı yasaklar ve engellilerin
herhangi bir nedene dayalı ayrımcılığa karşı eşit ve etkin bir şekilde korunmasını
güvence altına alır.
3. Taraf Devletler eşitliği sağlamak ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere
engellilere yönelik makul düzenlemelerin yapılması için gerekli tüm adımları atar.
4. Engellilerin fiili eşitliğini hızlandırmak veya sağlamak için gerekli özel
tedbirler işbu Sözleşme amaçları doğrultusunda ayrımcılık olarak nitelendirilmez.
Madde 6
Engelli Kadınlar
1. Taraf Devletler engelli kadınlar ile kız çocuklarının çok yönlü ayrımcılığa
maruz kalmakta olduğunu kabul eder ve bu bakımdan onların tüm insan hak ve
temel özgürlüklerinden tam ve eşit koşullarda yararlanmalarını sağlamaya yönelik
tedbirleri alır.
2. Taraf Devletler kadınların tam gelişimi, ilerlemesi ve güçlenmesini ve bu
Sözleşme’de belirtilen insan hak ve temel özgürlüklerini kullanmalarını ve
bunlardan yararlanmalarını sağlamak için gerekli tüm tedbirleri alır.
Madde 7
Engelli Çocuklar
1. Taraf Devletler, engelli çocukların diğer çocuklarla eşit bir şekilde tüm insan
temel hak ve özgürlüklerinden tam olarak yararlanmasını sağlamak için gerekli tüm
tedbirleri alır.
2. Engelli çocuklarla ilgili tüm eylemlerde çocuğun en çıkarının gözetilmesine
öncelik verir.
3. Taraf Devletler engelli çocukların kendilerini etkileyen her konuda diğer
çocuklarla eşit koşullar altında görüşlerini serbestçe ifade etme hakkına sahip
olmalarını, yaşları ve olgunluk seviyelerine göre görüşlerine önem verilmesini ve
onlara bu hakkın tanınması için engeline ve yaşına uygun destek sunulmasını sağlar.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
14
Madde 8
Bilinçlendirme
1. Taraf Devletler, aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek için acil, etkin ve uygun
tedbirleri almayı taahhüt eder:
(a) Aile dahil toplumun her kesiminde engellilere yönelik bilinci arttırmak ve
engellilerin hakları ve insanlık onurlarına saygı duyulmasını teşvik etmek;
(b) Yaşamın her alanında engellilere yönelen klişeler, önyargılar, incitici
uygulamalar ile cinsiyet ve yaş temelli ayrımcı davranışlarla mücadele etmek;
(c) Engelli bireylerin kapasiteleri ve katkılarına ilişkin bilinç yaratmak.
2. Bu amaca yönelik tedbirler aşağıdakileri içermektedir:
(a) Toplumda bilinç yaratmaya yönelik etkin kampanyaların tasarlanması,
başlatılması ve sürdürülmesi:
(i) Engelli bireylerin haklarının kabul edilebilirliği konusunda toplumun eğitimi;
(ii) Engellilere yönelik olumlu yaklaşımların ve toplumsal bilincin artırılması;
(iii) Engelli bireylerin becerileri, meziyetleri ve yeteneklerinin işyerlerine ve iş
piyasasına katkısının toplumca tanınmasını teşvik etmek;
(b) Erken yaştan itibaren tüm çocukların eğitim sisteminin her aşamasında
engelli bireylerin insan haklarına saygıyla yaklaşmasını teşvik etmek;
(c) Tüm kitle iletişim araçlarında engellilerin işbu Sözleşme’nin amacına uygun
bir yaklaşımla tanımlanmasını cesaretlendirmek;
(d) Engellilere ve haklarına ilişkin bilinci artırıcı eğitim programlarını
desteklemek.
Madde 9
Erişebilirlik
1. Taraf Devletler engellilerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm
alanlarına etkin katılımını sağlamak ve engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda
fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri dahil olacak
şekilde bilgi ve iletişim olanaklarına, hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık
diğer tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri alacaklardır.
Erişim önündeki engellerin tespitini ve ortadan kaldırılmasını da içeren bu tedbirler
diğerlerinin yanında, aşağıda belirtilenlere de uygulanır:
(a) Binalar, yollar, ulaşım araçları ve okullar, evler, sağlık tesisleri ve işyerleri
dahil diğer kapalı ve açık tesisler;
(b) Elektronik hizmetler ve acil hizmetler de dahil olmak üzere bilgi ve iletişim
araçları ile diğer hizmetler.
Kanunlar
15
2. Taraf Devletler aşağıdakileri gerçekleştirmek için de uygun tedbirleri
alacaklardır:
(a) Kamuya açık veya kamu hizmetine sunulan tesis ve hizmetlere erişime
ilişkin asgari standart ve rehber ilkelerin geliştirilmesi, duyurulması ve bunlara
ilişkin uygulamaların izlenmesi;
(b) Kamuya açık tesisleri işleten veya kamuya hizmet sunan özel girişimlerin
engellilerin ulaşılabilirliğini her açıdan dikkate almalarının sağlanması;
(c) İlgili kişilerin engellilerin karşılaştığı ulaşılabilirlik sorunlarıyla ilgili olarak
eğitilmesi;
(d) Kamuya açık binalar ve diğer tesislerde Braille alfabesi ve anlaşılması kolay
nitelik taşıyan işaretlemelerin sağlanması;
(e) Kamuya açık binalara ve tesislere erişimi kolaylaştırmak için rehberler,
okuyucular ve profesyonel işaret dili tercümanları dahil çeşitli canlı yardımların ve
araçların sağlanması;
(f) Engellilerin bilgiye erişimini sağlamak için onlara uygun yollarla yardım ve
destek sunulmasının teşvik edilmesi;
(g) Engellilerin İnternet dahil yeni bilgi ve iletişim teknolojilerine ve
sistemlerine erişiminin teşvik edilmesi;
(h) Erişilebilir bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemlerinin tasarım, geliştirme
ve dağıtım çalışmalarının ilk aşamadan başlayarak teşvik edilmesi ve böylece bu
teknoloji ve sistemlere engelliler tarafından asgari maliyetle erişilebilmesinin
sağlanması.
Madde 10
Yaşama Hakkı
Taraf Devletler her insanın yaşama hakkına sahip olduğunu yeniden
onaylayarak engellilerin bu haktan etkin ve diğer bireylerle eşit koşullar altında
yararlanmalarını sağlayacak gerekli tüm tedbirleri alır.
Madde 11
Risk Durumları ve İnsani Bakımdan Acil Durumlar
Taraf Devletler silahlı çatışma halleri, acil insani durumlar ve doğal afetler de
dahil olmak üzere risk durumlarında engellilerin korunması ve güvenliğinin
sağlanması için insancıl hukuk ve uluslararası insan hakları hukuku dahil
uluslararası hukuk çerçevesindeki yükümlülüklerini yerine getirmek için gerekli tüm
tedbirleri alır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
16
Madde 12
Yasa Önünde Eşit Tanınma
1. Taraf Devletler, engellilerin bulundukları her yerde kişi olarak tanınma
hakkına sahip olduklarını yeniden onaylar.
2. Taraf Devletler engellilerin tüm yaşam alanlarında diğer bireylerle eşit
koşullar altında hak ehliyetine sahip olduğunu kabul eder.
3. Taraf Devletler engelli bireylerin hak ehliyetlerini kullanırken gereksinim
duyabilecekleri desteği alabilmeleri için uygun tedbirleri alır.
4. Taraf Devletler hak ehliyetinin kullanımına ilişkin tüm tedbirlerin uluslararası
insan hakları hukukuna uygun olarak istismarı önleyici uygun ve etkin bir şekilde
güvenceler sağlamasını temin eder. Sözkonusu güvenceler hak ehliyetinin
kullanımına ilişkin tedbirlerin kişinin haklarına, iradesine ve tercihlerine saygılı
olmasını, çıkar çatışmasından bağımsız olmasını, kişinin iradesine haksız bir
müdahalede bulunmamasını, kişinin içinde bulunduğu koşullar ile orantılı olmasını
ve bu koşulları gözetmesini, mümkün olan en kısa süre içinde uygulanmasını,
yetkili, bağımsız ve tarafsız bir merci veya yargı organı tarafından sürekli olarak
gözden geçirilmesini sağlamalıdır. Bu güvenceler söz konusu tedbirlerin kişinin hak
ve çıkarlarını etkilediği derecede ölçülü olmalıdır.
5. Taraf Devletler işbu Madde çerçevesinde engellilerin mülk edinmek veya
mirasa hak kazanmak, mali işlerini kontrol etmek ve banka kredileri, ipotekleri ve
diğer mali kredilere erişim açısından diğer bireylerle eşit haklara sahip olmasını
sağlamak için uygun ve etkin bir şekilde tüm tedbirleri almalı ve engellilerin
mülklerinden keyfi olarak mahrum bırakılmamasını sağlar.
Madde 13
Adalete Erişim
1. Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında adalete etkin
bir şekilde erişimini sağlamalıdır. Bunun için usule ve yaşa uygun düzenlemeler
yapılmalı ve soruşturma ve diğer hazırlık aşamaları ve tanıklık dahil tüm hukuki
işlemlere doğrudan ve dolaylı katılımları kolaylaştırılmalıdır.
2. Taraf Devletler engellilerin adalete etkin bir şekilde erişimini sağlamak için
polis ve cezaevi personeli dahil adalet sistemi çalışanlarının gerekli eğitimi
almalarını sağlamalıdır.
Madde 14
Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği
1. Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında aşağıdaki
haklardan yararlanmasını sağlar:
(a) Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkından yararlanma;
(b) Özgürlüklerinden hukuka aykırı veya keyfi bir şekilde mahrum
bırakılmamaları, özgürlüğün kısıtlandığı hallerin hukuka dayalı olması ve
Kanunlar
17
engelliliğin, hiçbir koşulda özgürlüğün kısıtlanmasının gerekçesi olarak
gösterilmemesi.
2. Taraf Devletler engelli kişiler eğer herhangi bir süreç sonunda
özgürlüklerinden mahrum edildiyse; bunun diğer bireylerle eşit koşullar altında
yapılmasını; engellilerin uluslararası insan hakları hukukuna uygun olarak
güvencelere sahip olmasını ve makul düzenlemeye ilişkin hükümler dahil olmak
üzere Sözleşme’nin hedefleri ve ilkeleriyle uyumlu muamele görmesini sağlar.
Madde 15
İşkence, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Maruz
Kalmama
1. Hiç kimse işkence veya zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleye
veya cezaya maruz kalmamalıdır. Özellikle, hiç kimse rızası alınmaksızın tıbbi veya
bilimsel deneye tabi tutulmamalıdır.
2. Taraf Devletler engellilerin işkence veya zalimane, insanlık dışı veya
aşağılayıcı muameleye veya cezaya karşı diğer bireylerle eşit koşullar altında
korunmasını sağlamak için etkin bir şekilde tüm yasal, idari, yargısal ve diğer
tedbirleri alır.
Madde 16
Sömürü, Şiddet veya İstismara Maruz Kalmama
1. Taraf Devletler engellilerin ev içinde ve dışında sömürüye uğramasının,
şiddete ve istismara maruz kalmasının, bu tutumların cinsiyete dayalı hali dahil her
biçiminden korumak için uygun yasal, idari, sosyal, eğitsel ve diğer tüm tedbirleri
alır.
2. Taraf Devletler engellilere, ailelerine, onların bakımını sağlayanlara
cinsiyetlerine ve yaşlarına uygun yardım ve desteği sağlayarak sömürü, şiddet ve
istismar vakalarının nasıl önleneceğine, tespit edileceğine ve bildirileceğine dair
bilgi ve eğitim vererek sömürünün, şiddetin ve istismarın her biçimini önleyici
uygun tüm tedbirleri alır. Taraf Devletler koruma hizmetlerinin yaş, cinsiyet ve
engellilik konularına duyarlı olmalarını sağlar.
3. Taraf Devletler sömürünün, şiddetin ve istismarın her biçimini önlemek için
engellilere hizmet etmeye yönelik tüm tesislerin ve programların bağımsız merciler
tarafından etkin bir şekilde denetlenmesini sağlar.
4. Taraf Devletler koruyucu hizmetlerin sunulması sırasında meydana gelenler
de dahil olmak üzere sömürünün, şiddetin veya istismarın herhangi bir biçiminin
mağduru olan engellilerin fiziksel, zihinsel ve psikolojik olarak tedavisi,
rehabilitasyonu ve sosyal açıdan yeniden bütünleşmesini sağlayıcı uygun tüm
tedbirleri alır. Sözkonusu iyileşme ve yeniden bütünleşme, kişinin sağlığına, öz
saygısına, onuruna, özerkliğine kavuşmasını sağlar ve yaş ve cinsiyetiyle bağlantılı
özel ihtiyaçlarını dikkate alır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
18
5. Taraf Devletler engellilere karşı sömürü, şiddet ve istismar vakalarının tespiti,
soruşturulması ve gerekli hallerde kovuşturulmasını sağlamak için kadın ve çocuk
merkezli yasa ve politikalar dahil etkili yasa ve politikaları yürürlüğe koyar.
Madde 17
Kişisel Bütünlüğün Korunması
Engelli her kişi, beden ve ruh bütünlüğüne diğer bireylerle eşit bir şekilde saygı
duyulması hakkına sahiptir.
Madde 18
Seyahat Özgürlüğü ve Uyrukluk
1. Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında seyahat ve
yerleşim yerini seçme özgürlüğüne ve uyrukluk hakkına sahip olduğunu kabul eder
ve engellilerin aşağıdaki haklarını sağlar:
(a) Uyrukluk kazanma ve değiştirme hakkı olması ve keyfi olarak veya engelli
olması nedeniyle uyrukluktan mahrum bırakılmaması;
(b) Kişinin engelli olması nedeniyle uyrukluğuna veya kimliğine ilişkin diğer
belgeleri elde etme, bu belgelere sahip olma ve bu belgeleri kullanma veya seyahat
özgürlüğünden yararlanmasını sağlamak için gerekli olabilecek göçmenlik işlemleri
gibi süreçleri yürütme olanağından mahrum bırakılmaması;
(c) Kendi ülkesi dahil herhangi bir ülkeden ayrılma özgürlüğünün olması;
(d) Kendi ülkesine girme hakkından engelli olmasına dayanılarak veya keyfi
olarak mahrum bırakılmaması.
2. Engelli çocuklar doğum sonrasında derhal nüfusa kaydedilmeli ve doğuştan
isim edinme, uyrukluk kazanma ve mümkün olduğu ölçüde kendi ebeveynlerini
bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahip olmalıdır.
Madde 19
Bağımsız Yaşayabilme ve Topluma Dahil Olma
İşbu Sözleşmeye Taraf Devletler tüm engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar
altında toplum içinde yaşama hakkına sahip olduğunu kabul eder ve engellilerin bu
haktan eksiksiz yararlanabilmeleri ve topluma tam katılımlarını kolaylaştırmak için
gerekli tedbirleri etkin bir şekilde alır. Bu çerçevede aşağıdaki noktalara dikkat
edilmelidir:
(a) Engelliler diğer bireylerle eşit koşullar altında ikametgahlarını ve nerede ve
kiminle yaşayacaklarını seçme hakkına sahiptirler ve özel bir yaşama düzenine
zorlanamazlar;
(b) Engellilerin kişisel destek dahil olmak üzere toplum içinde yaşamak ve
topluma dahil olmak için ihtiyaç duydukları konut içi, kurum içi ve diğer toplumsal
destek hizmetlerine erişimleri sağlanmalı ve engellilerin toplumdan tecridi ve ayrı
tutulması önlenmelidir;
Kanunlar
19
(c) Kamusal hizmet ve tesisler engellilere diğer bireylerle eşit şekilde açık
olmalı ve onların ihtiyaçlarına yanıt verebilmelidir.
Madde 20
Kişisel Hareketlilik
Taraf Devletler engellilerin olanaklar çerçevesinde azami ölçüde bağımsız
hareket edebilmesini sağlamak için etkin bir şekilde gerekli tüm tedbirleri alır. Bu
tedbirler şunlardır:
(a) Engellilerin istedikleri şekil ve zamanda ve karşılanabilir bir maliyetle
hareket edebilmelerinin kolaylaştırılması;
(b) Engellilerin hareketi kolaylaştırıcı kaliteli araç ve gerece, yardımcı
teknolojilere, yardım sunan insanlara ve araçlara karşılanabilir bir maliyetle
erişiminin kolaylaştırılması;
(c) Engellilere ve engelli kişilerle çalışan uzman personele engellilerin hareket
becerilerinin geliştirilmesi konusunda eğitim verilmesi;
(d) Harekete yardımcı araç ve gereçlerle yardımcı teknolojileri üretenlerin
engellilerin her türlü ihtiyacını dikkate almaları hususunda teşvik edilmesi.
Madde 21
Düşünce ve İfade Özgürlüğü ile Bilgiye Erişim
Taraf Devletler engellilerin işbu Sözleşme’nin 2. Maddesinde tanımlanmış tüm
iletişim araçlarını tercihe bağlı kullanabilmesi, bilgi ve fikir araştırma, alma ve
verme özgürlüğü dahil düşünce ve ifade özgürlüğünden diğer bireylerle eşit koşullar
altında yararlanabilmesi için uygun tüm tedbirleri alır. Bu tedbirler aşağıdakileri
içermelidir:
(a) Kamuya sunulması amaçlanan bilginin engellilerin erişebileceği biçimlerde
ve farklı engelli gruplarına uygun teknolojilerle güncel olarak ve ek bir bedel
alınmaksızın sunulması;
(b) Engellilerin resmi temaslarda işaret dillerini, Braille alfabesini, beden dilini
ve tercih ettikleri diğer tüm erişilebilir iletişim araç ve biçimlerini kullanmalarının
kolaylaştırılması;
(c) Kamuya açık hizmet sunan özel kuruluşların internet dahil olmak üzere,
engellilerin erişilebileceği ve kullanılabileceği biçimde bilgi ve hizmet sunmalarının
teşvik edilmesi;
(d) İnternet aracılığıyla bilgi sunanlar dahil olmak üzere kitle iletişim hizmeti
sunan kurumların hizmetlerini engellilerin erişebileceği şekillerde sunmalarının
teşvik edilmesi;
(e) İşaret dili kullanımının kabul ve teşvik edilmesi.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
20
Madde 22
Özel Hayata Saygı
1. İkametgahı ve yaşama biçimi ne olursa olsun hiçbir engelli bireyin özel
hayatı, ailesi, konutu, haberleşmesi ve diğer iletişimlerine keyfi veya hukuka aykırı
şekilde müdahale edilemez ve şeref ve haysiyetine yönelik hukuka aykırı
uygulamalarda bulunulamaz. Engelliler söz konusu müdahale veya saldırılardan
hukuken korunma hakkına sahiptir.
2. Taraf Devletler engellilerin kişisel, sağlık ve rehabilitasyon bilgilerinin
gizliliğini diğer bireyler ile eşit koşullar altında korur.
Madde 23
Hane ve Aile Hayatına Saygı
1. Taraf Devletler evlilik, aile, ebeveynlik ve özel ilişkilere dair meselelerde
engellilere karşı ayrımcılığı ortadan kaldırmak için uygun tedbirleri etkin bir şekilde
ve engellilerin diğer bireylerle eşit olduğunu gözeterek alır. Bu çerçevede aşağıda
belirtilenler sağlanmalıdır:
(a) Evlilik çağına gelmiş engellilerin evlenme ve aile kurma hakkının tanınması
ve bu hakkın evlenmek isteyen eşlerin serbest iradeleri ve rızaları doğrultusunda
kullanılması;
(b) Engellilerin çocuklarının sayısına ve yaş aralığına, serbestçe ve
sorumluluğunu taşıyarak karar verme hakkının tanınması ve yaşlarına uygun
bilgiye, üreme ve aile planlaması eğitimine erişim hakkının tanınması ile bu
haklarını kullanmaları için gereken araçların oluşturulması;
(c) Çocuklar dahil olmak üzere engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında
doğurganlıklarından mahrum bırakılmaması.
2. Taraf Devletler, velayet, vesayet, kayyımlık, evlat edinme veya ulusal
mevzuatta bu kavramların benzerlerinin yer aldığı kurumlar hususunda - her
durumda çocukların yararlarının üstün tutulması şartıyla - engelli hakları ve
sorumluluklarını güvence altına alır. Engelliler çocuklarının bakım sorumluluklarını
yerine getirirken Taraf Devletler uygun desteği sunar.
3. Taraf Devletler, engelli çocukların aile yaşamlarıyla ilgili olarak diğer
bireylerle eşit haklara sahip olmasını sağlar. Taraf Devletler bu hakları yaşama
geçirmek ve engelli çocukların saklanması, terk edilmesi, ihmal edilmesi ve ayrı
tutulmasının önüne geçmek üzere engelli çocuklara ve ailelerine erken ve kapsamlı
bilgi, hizmet ve destek sunar.
4. Taraf Devletler, bir çocuğun ailesinin istemi olmadan ailesinden
ayrılmamasını sağlar. Bunun istisnası yargısal denetime tabi yetkili mercilerin
çocuğun üstün yararı gereğince ailesinden ayrılmasının gerekli olduğuna uygulanan
yasa ve usuller uyarınca karar vermesidir. Hiçbir koşulda çocuğun veya
ebeveynlerinden biri ya da hepsinin engelli olması nedeniyle çocuk anne ve
babasından ayrı tutulamaz.
Kanunlar
21
5. Taraf Devletler, engelli çocuğun çekirdek ailesinin çocuğa bakamaması
durumunda, çocuğa geniş anlamda aile üyeleri, bunun mümkün olmadığı takdirde
aile ortamını sağlayacak bir sosyal çevrede alternatif bakım sağlanması için her türlü
çabayı göstermeyi taahhüt eder.
Madde 24
Eğitim
1. Taraf Devletler engellilerin eğitim hakkını tanır. Taraf Devletler, bu hakkın
fırsat eşitliği temelinde ve ayrımcılık yapılmaksızın sağlanması için eğitim
sisteminin bütünleştirici bir şekilde her seviyede engellileri içine almasını ve ömür
boyu öğrenim imkanı sağlar. Bunun için aşağıdaki hedefler gözetilmelidir:
(a) İnsan potansiyelinin, onur ve değer duygusunun tam gelişimi ve insan
haklarına, temel özgürlüklere ve insan çeşitliliğine saygı duyulmasının
güçlendirilmesi;
(b) Engellilerin; kişiliklerinin, yeteneklerinin, yaratıcılıklarının, zihinsel ve
fiziksel becerilerinin potansiyellerinin en üst derecesinde gelişiminin sağlanması;
(c) Engellilerin özgür bir topluma etkin bir şekilde katılımlarının sağlanması.
2. Taraf Devletler bu hakkın yaşama geçirilmesi için aşağıda belirtilenleri
sağlar:
(a) Engelliler engelleri nedeniyle genel eğitim sisteminden dışlanmamalı ve
engelli çocuklar engelleri nedeniyle parasız ve zorunlu ilk ve ortaöğretim
olanaklarının dışında tutulmamalıdır;
(b) Engelliler yaşadıkları çevrede bütünleştirici, kaliteli ve parasız ilk ve orta
öğretime diğer bireylerle eşit olarak erişebilmelidir;
(c) Bireylerin ihtiyaçlarına göre makul düzenlemeler yapılmalıdır;
(d) Engellilerin genel eğitimden etkin bir şekilde yararlanabilmeleri için genel
eğitim sistemi içinde ihtiyaç duydukları desteği almalıdır;
(e) Engellilere yönelik bireyselleştirilmiş etkin destekleyici tedbirler,
engellilerin tam katılımı hedefine uygun olarak, akademik ve sosyal gelişimi artırıcı
ortamlarda sağlanmalıdır.
3. Taraf Devletler engellilerin toplumun eşit üyeleri olarak eğitime tam ve eşit
katılımlarını kolaylaştırmak için yaşamı ve sosyal gelişim becerilerini öğrenmelerini
sağlar. Taraf Devletler bu amaçla aşağıda belirtilen tedbirleri alır:
(a) Braille ve diğer biçemlerdeki yazıların okunmasının öğrenilmesi, beden
dilinin ve alternatif iletişim araçları ve biçimleri ile yeni çevreye alışma ve bu
çevrede hareket etme becerilerinin öğrenilmesi, akran desteği ve rehberlik
hizmetlerinin kolaylaştırılması;
(b) İşaret dilinin öğrenilmesine, işitme ve konuşma engellilerin dilsel kimliğinin
gelişimine yardımcı olunması;
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
22
(c) Görme, işitme veya hem görme hem işitme-konuşma engellilerin özellikle
çocukların eğitiminin en uygun dille, iletişim araç ve biçimleriyle, onların akademik
ve sosyal gelişimini artırıcı ortamlarda sunulmasının sağlanması.
4. Taraf Devletler bu hakkın yaşama geçmesini sağlamak için, engelli olanlar
dahil olmak üzere, işaret dilini ve Braille alfabesini bilen öğretmenlerin işe alınması
ve eğitimin her düzeyinde çalışan uzmanların ve personelin eğitimi için uygun
tedbirleri alır. Sözkonusu eğitim engelliliğe ilişkin bilincin artırılmasını, alternatif
iletişim araç ve biçimleri ile destekleyici eğitim tekniklerinin ve materyallerinin
kullanılmasını içermelidir.
5. Taraf Devletler engellilerin genel yüksek okul eğitimine, mesleki eğitime,
erişkin eğitimine ve ömürboyu süren eğitime ayrımcılığa uğramaksızın diğer
bireylerle eşit koşullar altında erişimini sağlar. Taraf Devletler bu amaçla
engellilerin ihtiyaçlarına uygun makul düzenlemelerin yapılmasını temin eder.
Madde 25
Sağlık
Taraf Devletler engellilerin engelliliğe dayalı ayrımcılığa uğramaksızın
ulaşılabilir en yüksek sağlık standardından yararlanma hakkını tanır. Taraf Devletler
engellilerin sağlıkla ilgili olarak rehabilitasyon da dahil olmak üzere, cinsiyete
duyarlı sağlık hizmetlerine erişimini mümkün kılmak için uygun tüm tedbirleri alır.
Taraf Devletler;
(a) Parasız veya karşılanabilir bir maliyetle sağlanan sağlık bakımı ve
programlarının, engellilere diğer bireylerle aynı kapsam, kalite ve standartta
sağlanmasını ve bu hizmetlerin cinsel ve üreme sağlığı ile halk sağlığı programlarını
da içermesini sağlar;
(b) Engellilerin özellikle engellilikleri nedeniyle gereksinim duyduğu sağlık
hizmetlerini sağlar. Bu sağlık hizmetleri erken tanı ve mümkünse müdahaleyi,
çocuklar ve yaşlılar dahil olmak üzere, engelliliğin azaltılmasını ya da artmasını
önlemeyi hedefleyen hizmetleri kapsamalıdır;
(c) Sağlık hizmetlerini kırsal alanlar dahil olmak üzere mümkün olduğu kadar
kişilerin yaşadıkları yerlerin yakınına götürülmesini temin eder;
(d) Sağlık profesyonellerinin engellilere sunduğu tıbbi bakımın diğer bireylere
sundukları bakımla aynı kalitede olmasını ve bu bakımın hastaların bağımsız ve
aydınlatılmış onaylarına dayanmasını sağlamak amacıyla diğer tedbirlerin yanısıra
eğitim vererek, kamu kurumları ile özel kurumlar tarafından sunulan sağlık
bakımının etik standartlarını yayımlayarak engellilerin insan hakları, onuru,
özerkliği ve ihtiyaçları hakkında bilinç yaratır;
(e) Ulusal mevzuatın sağlık ve yaşam sigortasını düzenlediği hallerde
engellilerin bu sigortalardan yararlanmaları bakımından ayrımcılık yapılmasını
yasaklar ve sigortanın adil ve makul olmasını sağlar;
Kanunlar
23
(f) Engelliliğe dayalı olarak sağlık bakımı veya hizmetlerinin sunulmamasını
veya yiyecek ve içecek verilmemesini önlemek üzere gerekli tedbirleri alır.
Madde 26
Habilitasyon ve Rehabilitasyon
1. Taraf Devletler engellilerin azami bağımsızlığını, tam fiziksel, zihinsel,
sosyal ve mesleki becerilerini elde etmelerini ve yaşamın her alanına tam
katılımlarını sağlamak için akran desteği dahil uygun tedbirleri etkin bir şekilde alır.
Bu bakımdan Taraf Devletler özellikle sağlık, istihdam, eğitim ve sosyal hizmetler
alanlarında kapsamlı habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerini sunar; mevcut
hizmetleri güçlendirir ve genişletir. Bunun için şöyle bir yol izlemelidirler:
(a) Habilitasyon ve rehabilitasyon hizmet ve programları mümkün olan en erken
evrede başlamalıdır ve bireylerin ihtiyaçlarının ve güçlü olduğu yönlerin çok
disiplinli bir çerçevede değerlendirilmesine dayanmalıdır;
(b) Engellilerin topluma katılımını ve toplumla bütünleşmesini destekleyen
habilitasyon ve rehabilitasyon hizmet ve programlarına katılmak rızaya dayalı
olmalıdır ve bu hizmet ve programlar kırsal alanlar dahil olmak üzere, engellilerin
yaşadıkları yerlerin mümkün olduğu kadar yakınında sunulmalıdır.
2. Taraf Devletler habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerinde çalışan
profesyoneller ve personel için, temel ve sürekli eğitim programları geliştirilmesini
destekler.
3. Taraf Devletler engelliler için hazırlanmış, habilitasyon ve rehabilitasyonla
ilgili yardımcı cihazlar ve teknolojilerin erişilebilirliğini, bunlara ilişkin bilgiyi ve
bunların kullanımını teşvik eder.
Madde 27
Çalışma ve İstihdam
1. Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında çalışma
hakkına sahip olduğunu kabul eder. Bu hak, engellilerin, açık, bütünleştirici ve
erişilebilir bir iş piyasası ve çalışma ortamında serbestçe seçtikleri bir işle hayatlarını
kazanmaları fırsatını da içerir. Taraf Devletler çalışırken engelli olanlar dahil olmak
üzere tüm engellilerin çalışma hakkının yaşama geçmesini yasama çalışmalarını da
içeren uygun tüm tedbirleri alarak güvence altına alır. Taraf Devletler bunların
yanısıra;
(a) İşe alım ve istihdam edilme koşullarında, istihdamın sürekliliği, kariyer
gelişimi ve sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları dahil olmak üzere, istihdama ilişkin
her hususta, engelliliğe dayalı ayrımcılığı yasaklar;
(b) Fırsat eşitliği, eşit değerde işe eşit ücret ilkesi, tacizden korunma ve
mağduriyetin giderilmesi, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları dahil olmak üzere
diğer bireylerle eşit koşullar altında adil ve uygun çalışma koşullarının sağlanmasına
ilişkin olarak engellilerin haklarını korur;
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
24
(c) Engellilerin iş ve sendikal haklarını diğer bireylerle eşit koşullar altında
kullanabilmelerini sağlar;
(d) Engellilerin genel teknik ve mesleki rehberlik programlarına, yerleştirme
hizmetlerine, mesleki ve sürekli eğitime diğer bireylerle eşit koşullar altında etkin
bir şekilde erişimini sağlar;
(e) İş piyasasında engellilerin istihdam olanaklarının ve kariyer gelişiminin
desteklenmesine ve engellilerin iş aramasına veya işe başlamasına, çalışmaya devam
etmesine ve işe geri dönmelerine yardım eder;
(f) Serbest çalışma, girişimcilik, kooperatif kurma ve kendi işini kurma
konusundaki fırsatları geliştirir;
(g) Engellileri kamu sektöründe istihdam eder;
(h) Olumlu eylem programları, teşvikler ve diğer tedbirleri de içerebilecek
uygun politika ve önlemlerle, engellilerin özel sektörde istihdam edilmelerini
destekler;
(i) Engellilerin çalıştığı işyerlerinde makul düzenlemelerin yapılmasını sağlar;
(j) Engellilerin açık iş piyasasında iş deneyimi kazanmasını temin eder;
(k) Engelliler için mesleki rehabilitasyon, işte kalma ve işe dönüş programları
yürütür.
2. Taraf Devletler engellilerin kölelik altında tutulmalarını engeller ve
engellileri zorla veya mecburi çalışmaya karşı diğer bireylerle eşit koşullar altında
korur.
Madde 28
Yeterli Yaşam Standardı ve Sosyal Korunma
1. Taraf Devletler, engellilerin yiyecek, giysi ve barınma dahil kendileri ve
aileleri için yeterli yaşam standardı hakkını ve yaşam koşullarının sürekli olarak
iyileştirilmesi hakkını tanır. Taraf Devletler bu hakkın engelli olmaları nedeniyle
ayrımcılığa uğramaksızın tanınmasını temin etmek için gerekli adımları atar.
2. Taraf Devletler engellilerin sosyal korunma ve engelliliğe dayalı ayrımcılığa
uğramadan bu haktan yararlanma hakkını tanır ve aşağıda belirtilen tedbirler dahil
olmak üzere bahse konu hakkın tanınmasını temin etmek ve geliştirmek için gerekli
adımları atar:
(a) Engellilerin temiz su hizmetlerine, uygun ve bedeli ödenebilir hizmetlere
eşit erişimlerini sağlamak ve engellilerin ihtiyaçlarına ilişkin araç - gereç ve diğer
yardımlara erişimlerini temin etmek;
(b) Özellikle engelli kadın ve kızlar ve engelli yaşlılar dahil olmak üzere,
engellilerin sosyal koruma programlarına ve yoksulluk azaltıcı programlara erişimini
sağlamak;
Kanunlar
25
(c) Yoksulluk koşullarında yaşayan engellilerin ve ailelerinin uygun eğitim,
danışmanlık, mali yardım ve süreli bakım dahil engelliliğe ilişkin harcamalarında
devlet yardımına erişimini sağlamak;
(d) Engellilerin toplu konut programlarına erişimini sağlamak;
(e) Engellilerin emeklilik fırsatları ve programlarına eşit erişimini sağlamak.
Madde 29
Siyasal ve Toplumsal Yaşama Katılım
Taraf Devletler, engellilerin siyasi haklarını ve diğer bireylerle eşit koşullar
altında bunlardan yararlanma fırsatını güvence altına alır ve aşağıda belirtilenleri
yerine getirir:
(a) Diğerlerinin yanısıra aşağıda belirtilenler yoluyla, engellilerin diğer
bireylerle eşit koşullar altında seçme ve seçilme hakları dahil olmak üzere siyasi ve
kamusal yaşama etkin şekilde ve tam katılımını doğrudan veya serbestçe seçilmiş
temsilciler aracılığıyla sağlamak,
(i) Seçim usullerinin, tesislerinin, materyallerinin uygun, erişilebilir ve
anlaşılması ve kullanılmasının kolay olmasını sağlamak,
(ii) Engellilerin, seçimlerde ve referandumlarda baskıya uğramadan, gizli oy
kullanarak, aday olma ve etkili bir mevkide görev alma ve devletin tüm
kademelerinde tüm kamu görevlerini yerine getirme haklarını koruyarak, uygun olan
yardımcı ve yeni teknolojilerin kullanılmasını kolaylaştırmak,
(iii) Engellilerin seçmen olarak tercihlerini özgürce ifade edebilmelerini
güvence altına alarak ve bu amaçla gerektiğinde, talep etmeleri durumunda oy
kullanırken kendi seçtikleri bir kişinin desteğini almalarına izin vermek,
(b) Engellilerin ayrımcılığa uğramadan, diğer bireylerle eşit koşullar altında,
kamu işlerinin idaresinde etkin ve tam katılımlarının sağlanacağı bir ortamı
yaratmak ve aşağıda belirtilenler de dahil olmak üzere, kamu işlerine katılımlarının
cesaretlendirmek;
(i) Ülkenin kamusal ve siyasi yaşamı ile ilgili sivil toplum kuruluşları, dernekler
ve siyasi partilerin etkinliklerine ve yönetimine katılım;
(ii) Engellileri uluslararası, ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde temsil eden
engelli örgütlerinin kurulması ve engellilerin içinde yer almalarının sağlanması.
Madde 30
Kültürel Yaşama, Dinlenme, Boş Zaman Aktiviteleri ve Spor Faaliyetlerine
Katılım
1. Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında kültürel
yaşama katılım hakkını tanır ve engellilerin aşağıda belirtilenlerden yararlanmasını
sağlamak için gerekli tüm tedbirleri alır:
(a) Kültürel materyallere ulaşılabilir biçimleri aracılığıyla erişmek;
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
26
(b) Televizyon programlarına, filmlere, tiyatroya ve diğer kültürel etkinliklere
ulaşılabilir biçimleri aracılığıyla erişmek;
(c) Tiyatro, müze, sinema, kütüphane ve turistik hizmetler gibi kültürel
etkinliklerin yapıldığı veya hizmetlerin sunulduğu yerlere ve ayrıca mümkün olduğu
ölçüde ulusal kültür açısından önemli anıtlar ve alanlara erişmek.
2. Taraf Devletler, sadece engellilerin yararı için değil, toplumu zenginleştirmek
amacıyla da engellilerin yaratıcı, sanatsal ve entelektüel kapasitelerini geliştirme ve
kullanma imkanına sahip olmalarını sağlayıcı gerekli tedbirleri alacaklardır.
3. Taraf Devletler, uluslararası hukuka uygun olarak, fikri mülkiyet haklarını
koruyan yasaların, engellilerin kültürel materyallere erişimine uygun olmayan veya
ayrımcılık yaratan bir engel çıkarmaması için tüm uygun tedbirleri alır.
4. Engelliler, diğer bireylerle eşit koşullar altında, kendilerinin özel kültürel ve
dil kimliklerinin, örneğin işaret dilleri ve işitme engelliler kültürü, tanınması ve
desteklenmesi hakkına sahiptir.
5. Taraf Devletler, engellilerin eğlence, dinlenme ve spor etkinliklerine diğer
bireylerle eşit koşullar altında katılımını sağlamak amacıyla aşağıda yazılı tedbirleri
alır:
(a) Engellilerin her seviyedeki genel spor etkinliklerine mümkün olduğunca tam
katılımını cesaretlendirmek ve artırmak;
(b) Engellilerin, özel spor ve eğlence etkinliklerini örgütleme, geliştirme ve bu
etkinliklere katılma imkanına sahip olmasını temin etmek ve bu nedenle, diğer
bireylerle eşit koşullar altında onlara uygun bilgi ve eğitimin verilmesini ve
kaynakların sunulmasını sağlamak;
(c) Engellilerin spor, eğlence yerleri ile turistik alanlara erişimini sağlamak;
(d) Engelli çocukların, okullardaki etkinlikler dahil olmak üzere, oyun, eğlence,
boş zaman aktiviteleri ve spor etkinliklerine eşit şekilde katılabilmelerini sağlamak;
(e) Eğlence, turistik, boş zaman aktiviteleri ve spor etkinliklerini organize
edenlerin sunduğu hizmetlere engellilerin erişebilmesini sağlamak.
Madde 31
İstatistikler ve Veri Toplama
1. Taraf Devletler bu sözleşmenin uygulanması açısından gerekli politikaları
formüle etmeleri ve geliştirmelerinde kendilerine yol gösterecek, istatistik veriler ve
araştırmalar da dahil olmak üzere uygun bilgileri toplar. Bilgi toplama ve bilginin
sürdürülebilirliği için aşağıdaki noktalar dikkate alınır:
(a) Verinin korunması, engelli kişilerin özel yaşamlarına saygı ve gizliliğin
sağlanmasına ilişkin yasal olarak oluşturulmuş güvenlik tedbirlerine uygun
olmalıdır.
Kanunlar
27
(b) İstatistiklerin toplanması ve kullanımında insan hakları, temel özgürlükler ve
etik ilkelerin korunması konularındaki uluslararası düzeyde kabul edilen normlara
uygunluk aranmalıdır.
2. Bu Maddeye göre toplanan bilginin, uygun olması halinde, dağıtılması ve
mevcut sözleşme kapsamında taraf devletlerin uygulamalarının değerlendirilmesi ve
engellilerin haklarını kullanırken karşılaştıkları güçlüklerin ortaya konulmasında
kullanılması sağlanmalıdır.
3. Taraf Devletler topladıkları istatistiklerin dağıtılması konusunda sorumluluk
almalı ve bu verilerin engelli kişiler ve diğerleri için erişilebilir olmasını
sağlamalıdır.
Madde 32
Uluslararası İşbirliği
1. Taraf Devletler bu sözleşmenin amaç ve yükümlülüklerinin yerine
getirilmesine yönelik olarak ulusal çabaların desteklenmesi konusunda uluslararası
işbirliğinin önemini kabul eder ve teşvik eder. Bu doğrultuda devletlerarası ve
devletler düzeyinde, gerektiğinde ilgili uluslararası ve bölgesel örgütler ve sivil
toplumla özellikle engellilere yönelik örgütlerle işbirliğini sağlamak üzere gerekli
tedbirleri alır. Bu tedbirler diğerlerinin yanı sıra şunları içerir:
(a) Uluslararası kalkınma programları da dahil olmak üzere uluslararası
işbirliğinin, engellileri kapsamasını ve engelliler için erişilebilir olmasını güvence
altına almak,
(b) Bilgi, deneyim ve eğitim programları ve iyi uygulamaların değişimi ve
paylaşımı aracılığıyla kapasite geliştirmeyi teşvik etmek ve desteklemek,
(c) Araştırma, bilimsel ve teknik bilgiye erişim konularında işbirliğini
geliştirmek,
(d) Erişilebilir ve destek sağlayıcı teknolojilere ulaşımın sağlanması aracılığıyla
ve teknoloji transferi yoluyla uygun görülen teknik ve ekonomik yardımı sağlamak.
2. Bu Maddenin hükümleri, her taraf devletin mevcut sözleşmenin getirdiği
yükümlülükleri yerine getirmesini gözardı etmez.
Madde 33
Ulusal Uygulama ve Denetim
1. Taraf Devletler kendi örgütlenme biçimlerine uygun olarak mevcut
sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili konular için hükümet içinde bir veya daha fazla
kilit nokta tahsis eder ve hükümet içinde farklı sektörler ve farklı düzeylerdeki
konuyla ilgili faaliyetlerin teşvik edilmesi için koordinasyon mekanizması kurar.
2. Taraf Devletler, kendi bünyeleri içerisinde, işbu Sözleşmeyi teşvik ve temin
edip düzeltmek amacıyla kendi yasal ve idari sistemlerine uygun olan ve bir veya
daha fazla bağımsız mekanizmayı içeren bir yapı bulundurur veya kurar ve bu yapıyı
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
28
güçlendirir. Taraf Devletler bu yapıyı kurarken, insan haklarının teşviki ve
korunması için ulusal kurumların statü ve işleyişine ilişkin ilkeleri de göz önünde
bulundururlar.
3. Taraf Devletler, başta engelliler ve onları temsil eden kuruluşlar olmak üzere
sivil toplumun denetim sürecine tam katılımını sağlar.
Madde 34
Engelli Hakları Komitesi
1. İşbu Sözleşmede verilen görevleri yerine getirmek üzere bir Engelli Hakları
Komitesi kurulur (bundan sonra “Komite” olarak adlandırılacaktır).
2. Komite, işbu Sözleşme’nin yürürlüğe girdiği tarihte 12 uzmandan oluşur. 60
onay veya katılımdan sonra, Komite’nin üye sayısı altı kişi arttırılarak azami üye
sayısı olan 18’e ulaşılır.
3. Komite üyeleri kişisel kapasiteleri ölçüsünde çalışmalı ve ahlaki değerleri
yüksek, sözleşmenin içerdiği alanlarla ilgili başarıları ve deneyimleri kabul gören
kişiler arasından seçilmelidirler. Taraf Devletler, adaylarını belirlerken bu
sözleşmenin 4. Maddesinin 3. paragrafındaki hükümleri göz önünde bulundurmaya
davet edilir.
4. Komite üyeleri Taraf Devletlerce seçilir. Taraf Devletler komite üyelerinin
seçiminde eşit coğrafi dağılım, farklı medeniyetlerin ve yasal sistemlerin temsil
edilmesi, kadın-erkek temsilinin dengeli olması ve engelli uzmanların katılımı
hususlarını dikkate alır.
5. Komite üyeleri, Taraf Devletler Konferansı sırasında, Sözleşmeye Taraf
Devletlerin vatandaşları arasından belirlediği adaylardan oluşan bir listeden gizli
oyla seçilir. Taraf Devlet sayısının 2/3’ünün karar yeter sayısı olduğu bu
toplantılarda, en fazla oyu alan ve temsil edilen devletlerin oylarının mutlak
çoğunluğuna ulaşan kişiler seçimi kazanırlar.
6. İlk seçim, Sözleşmenin yürürlüğe girişinden itibaren altı ay içinde yapılır.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, her seçimden en az dört ay önce Taraf
Devletlere yazı göndererek iki ay içinde adaylarını bildirmelerini ister. Genel
Sekreter, taraf devletlerce gösterilen ve sözleşmeye uygun olan adayların adlarını
alfabetik sıraya göre, kendisini aday gösteren Taraf Devletin adıyla birlikte listeler
ve Sözleşmeye taraf devletlere gönderir.
7. Komite üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilir. Üyeler, sadece bir dönem
daha tekrar seçilebilirler. Ancak, ilk seçimlerde seçilen altı üyenin dönemi iki yıl
sonunda biter. Bu altı üye, ilk seçimlerin hemen ardından, bu maddenin 5.
paragrafında bahse konu oturum başkanı tarafından kura yöntemiyle belirlenir.
8. Altı yeni üyenin seçimi, bu maddenin ilgili hükümlerine göre gerçekleştirilen
düzenli seçimlerle yapılır.
9. Komite üyelerinden biri ölüm, istifa ya da başka herhangi bir nedenle süresi
dolmadan görevinden ayrılırsa, temsil ettiği Taraf Devlet, bu Maddenin ilgili
Kanunlar
29
hükümlerinde aranan nitelik ve yeterliliklere sahip bir başka uzmanı atar. Yeni üye
kalan süreyi tamamlar.
10. Komite çalışmalarıyla ilgili kurallarını kendisi belirler.
11. Komitenin bu Sözleşmeyle verilen görevlerini etkin olarak yerine
getirebilmesini teminen gereksinim duyacağı personel ve diğer ihtiyaçları Birleşmiş
Milletler Genel Sekreteri tarafından sağlanır. Ayrıca, Genel Sekreter Komite’yi ilk
toplantı için toplar.
12. Bu sözleşme hükümlerine göre kurulan Komitenin üyeleri, Genel Kurulun
kararıyla, Birleşmiş Milletler kaynaklarından bir ücret alır. Genel Kurul bu kararı
verirken Komite’nin sorumluluklarını dikkate alır.
13. Komite üyeleri, Birleşmiş Milletler misyonlarında görevli uzmanlar olarak
Ayrıcalık ve Bağışıklıklar Sözleşmesinin ilgili kısımlarında yer alan imkan, ayrıcalık
ve bağışıklıklardan yararlanırlar.
Madde 35
Taraf Devletlerce Sunulacak Raporlar
1. Her Taraf Devlet, Sözleşmenin ilgili Devlet için yürürlüğe girmesinden sonra
iki yıl içerisinde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri aracılığıyla Komiteye
Sözleşmenin gereklerinin yerine getirilmesi için alınan önlemler ve kaydedilen
gelişmeler hakkında kapsamlı bir rapor sunar.
2. Bundan sonra, Taraf Devletler en az dört yılda bir ve buna ilave olarak
zamana bağlı olmaksızın Komitenin talep etmesi durumunda müteakip raporları
sunar.
3. Komite, raporların içeriği için başvurulabilecek temel noktaları belirler.
4. Komiteye ilk kapsamlı raporunu sunan bir Taraf Devletin müteakip
raporlarının eski bilgileri içermesine gerek yoktur. Taraf Devletler komiteye rapor
hazırlarken, açık ve şeffaf bir yöntem izlemeli ve bu sözleşmenin 4. Maddesinin 3
paragrafındaki hükümleri gözönünde bulundurmalıdır.
5. Raporlar, sözleşme yükümlülüklerinin yerine getirilme düzeyini etkileyen
güçlükleri ve etkenleri de içerebilir.
Madde 36
Raporların Değerlendirilmesi
1. Komite, her raporu inceler, varsa önerilerini ve genel yorumlarını da
ekleyerek ilgili devlete geri gönderir. Taraf devlet, seçtiği herhangi bir bilgiyle
komiteye yanıt verir. Komite, Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin ek bilgileri Taraf
Devletlerden isteyebilir.
2. Bir Taraf Devlet, raporunu sunmada kayda değer ölçüde geç kalmışsa
Komite, ilgili devlete, raporun sunulması yönünde çağrıda bulunabilir. Bu çağrıyı
takip eden üç ay içerisinde söz konusu rapor Komite’ye iletilmezse, Komite
sözleşme hükümlerinin bahse konu ülkede yerine getirilmesine yönelik çalışmaların
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
30
gözden geçirilmesi ihtiyacının ortaya çıktığı yönde bildirimde bulunabilir. Taraf
Devlet bu bildirime sözkonusu raporu sunarak yanıt verirse, bu maddenin birinci
paragrafının hükümleri uygulanır.
3. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri raporların erişilebilir olmasını sağlar.
4. Taraf Devletler raporlarının, kendi ülkelerindeki kamuoyu için geniş ölçüde
erişilebilir olmasını sağlar ve söz konusu raporlara tavsiye ve önerilerin getirilmesini
teşvik eder.
5. Komite, uygun gördüğü takdirde, içinde teknik yardım talebi ya da belirtisi
bulunan raporları, kendi görüş ve önerileriyle Birleşmiş Milletler ihtisas kuruluşları,
fon ve programları ile ilgili diğer kuruluşlara iletebilir.
Madde 37
Taraf Devletler ve Komite Arasındaki İşbirliği
1. Taraf Devletlerin her biri Komite’yle işbirliği yapmalı ve üyelere görevlerini
yerine getirmede yardımcı olmalıdır.
2. Komite, Taraf Devletlerle ilişkisi çerçevesinde, bir devlete sözleşmenin
uygulanması için ulusal kapasitesini geliştirici yollar ve araçlar konularında
uluslararası işbirliği de dahil sorumluluklar verir.
Madde 38
Komitenin Diğer Organlarla İlişkisi
Sözleşme hükümlerinin etkin olarak yerine getirilmesinin güçlendirilmesi ve
sözleşmenin kapsadığı alanla ilgili uluslararası işbirliğinin teşvik edilmesi açısından:
1. Birleşmiş Milletler’in ihtisas kuruluşları ve diğer organları, sözleşmenin,
kendi çalışma alanlarına giren hükümlerinin uygulanmasının incelenmesi sırasında
temsil edilmelidir. Komite, uygun görmesi halinde, ihtisas kuruluşları ve diğer
organları, bu Sözleşmenin alanlarıyla ilgili hükümlerin nasıl yerine getirileceği
hakkında uzman görüşüne başvurmak üzere çağırabilir. Komite, ihtisas kuruluşları
ve diğer organlardan, sözleşmenin kendi faaliyet alanlarıyla ilgili uygulamalarına
ilişkin rapor sunmalarını isteyebilir.
2. Komite, yetkisini kullanırken, raporlama ilkeleri, önerileri ve genel
yorumlarında tutarlılığı sağlayabilmek, yetki ve görev alanlarının çatışmasından
kaçınmak açısından, uygun görmesi halinde, uluslararası insan hakları
anlaşmalarıyla oluşturulan diğer ilgili organlara danışır.
Madde 39
Komitenin Raporu
Komite, her iki yılda bir, faaliyetleri hakkında, Genel Kurul ve Ekonomik ve
Sosyal Konsey’e rapor sunar. Komite raporunda ayrıca, Taraf Devletlerden alınan
bilgiler ve raporların incelenmesi doğrultusunda ortaya çıkan öneri ve genel
Kanunlar
31
yorumları da belirtebilir. Bu öneri ve değerlendirmeler, Taraf Devletlerin olabilecek
yorumlarıyla birlikte Komite raporunda yer alır.
Madde 40
Taraf Devletler Konferansı
1. Taraf Devletler sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesi ile ilgili konuları
tartışabilmek için düzenli aralıklarla Taraf Devletler Konferansı’nda biraraya gelir.
2. Sözleşmenin yürürlüğe girmesini takip eden altı ay içinde ilk Taraf Devletler
Konferansı Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin çağrısıyla toplanır. Bundan
sonraki toplantılar Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından iki yılda bir ya da
Taraf Devletler Konferansı’nın kararıyla toplanır.
Madde 41
Depozitör
Sözleşmenin depozitörlük görevini Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri yürütür.
Madde 42
İmzalanma
İşbu Sözleşme, 30 Mart 2007 tarihinden itibaren, New York’taki Birleşmiş
Milletler Genel Merkezi’nde, tüm devletler ve bölgesel bütünleşme örgütlerinin
imzasına açılır.
Madde 43
Bağlanma İradesi
İşbu Sözleşme, imzacı Devletlerin onaylamasına ve bölgesel bütünleşme
örgütlerinin resmi teyidine tabidir. Sözleşmeyi imzalamamış devlet veya bölgesel
bütünleşme örgütlerinin katılımına açıktır.
Madde 44
Bölgesel Bütünleşme Örgütleri
1. “Bölgesel Bütünleşme Örgütü”, belirli bir bölgedeki bağımsız devletlerce
kurulan ve bu Sözleşme kapsamındaki konulardaki yetkilerini devrettikleri örgütü
ifade etmektedir. Bu örgütler, onay veya katılım belgelerinde Sözleşme kapsamına
giren konulardaki yetki düzeylerini açıklarlar. Sonrasında, bu yetki düzeylerinde
değişiklik olduğu takdirde depozitorü bilgilendirirler.
2. Mevcut Sözleşmede “Taraf Devletler”e yapılan atıflar, yetkileri dahilinde bu
örgütlere uygulanacaktır.
3. 45. maddenin 1. paragrafı, 47. maddenin 2. ve 3. paragrafları açılarından,
bölgesel bütünleşme örgütlerince depozit edilen belgeler sayıma dahil edilmez.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
32
4. Bölgesel bütünleşme örgütleri, Taraf Devletler konferansında yetkileri
kapsamındaki konular hakkında oy kullanabilirler. Oyları, bu Sözleşmeye taraf
üyelerin sayısı kadardır. Bünyesindeki Taraf Devletlerden birinin oy kullanması
durumunda bu örgütler oy haklarını kullanamazlar. Bu kural, tersi için de geçerlidir.
Madde 45
Yürürlüğe Girme
1. İşbu Sözleşme, 20. onay veya katılım belgesinin depozit edilmesini takip
eden 30. gün yürürlüğe girer.
2. Sözkonusu 20. belgenin depozit edilmesinin ardından Sözleşme, onu
imzalayan, resmen teyid eden veya ona katılan herhangi bir devlet ya da bölgesel
bütünleşme örgütü için, onay belgelerini depozit etmelerini takip eden 30. gün
yürürlüğe girer.
Madde 46
Çekinceler
1. Mevcut Sözleşmenin kapsamı ve amaçlarıyla uyumlu olmayan çekinceler
kabul edilemez.
2. İleri sürülen çekinceler her zaman geri çekilebilir.
Madde 47
Değişiklikler
1. Herhangi bir Taraf Devlet Sözleşme üzerinde bir değişiklik önererek, bunu
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirebilir. Genel Sekreter, öneriyi Taraf
Devletlere bildirerek, tartışılıp karara bağlanması için bir konferans toplanması
hakkındaki görüşlerini sorar. Bildirimi takip eden dört ay içinde Taraf Devletlerin en
az 1/3’ü konferansın toplanmasından yana görüş bildirirse, Genel Sek-reter,
Birleşmiş Milletlerin himayesi altında Taraf Devletleri toplantıya davet eder.
Sözkonusu değişiklik tasarısı, toplantı sırasında mevcut bulunan ve oy kullanan
Taraf Devletlerin 2/3’ünün desteğini alması durumunda kabul edilir ve Genel
Sekreter tarafından, onay için Genel Kurul’a, daha sonra ise kabulleri için tüm Taraf
Devletlere iletilir.
2. Paragraf 1’e göre kabul edilen ve onaylanan bir değişiklik, anılan değişikliğin
kabulü sırasında hazır bulunan Taraf Devlet sayısının 2/3’ü kadar onay belgesinin
depozit edilmesini takip eden 30. günde yürürlüğe girer. Daha sonra, bahse konu
değişiklik herhangi bir Taraf Devlet için, kendi onay belgesini depozit etmesini takip
eden 30. günde yürürlüğe girer. Bir değişiklik, sadece onu kabul eden devletleri
bağlar.
3. Taraf Devletler konferansı sırasında oybirliğiyle karar verildiği takdirde,
Paragraf 1 çerçevesinde kabul edilen ve onaylanan ve Sözleşmenin sadece 34, 38, 39
ve 40. maddelerine ilişkin bir değişiklik, anılan değişikliğin kabulü sırasında hazır
bulunan Taraf Devlet sayısının 2/3’ü kadar onay belgesinin depozit edilmesini takip
eden 30. günde tüm Taraf Devletler için yürürlüğe girer.
Kanunlar
33
Madde 48
Çekilme
Herhangi bir Taraf Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri‘ne yazılı olarak
bildirmek suretiyle sözleşmeden çekilebilir. Bu çekilme, sözkonusu bildirimin
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterince alınışından 1 yıl sonra geçerlilik kazanır.
Madde 49
Erişilebilir Format
Bu sözleşme erişilebilir formatlarda hazır bulundurulur.
Madde 50
Orijinal Metinler
Bu sözleşmenin Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca
metinleri orijinalinin aynıdır.
Aşağıda imzaları bulunan ve temsil ettikleri devletlerce tam olarak yetkili
kılınmış katılımcılar işbu Sözleşme’yi temsil ettikleri Devlet namına
imzalamışlardır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
34
ÖZÜRLÜLER VE BAZI KANUN VE KANUN
HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASI HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 5378
Kabul Tarihi : 1/7/2005
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 7/7/2005 Sayı : 25868
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Tanımlar ve Genel Esaslar
Amaç
Madde 1- Bu Kanunun amacı; özürlülüğün önlenmesi, özürlülerin sağlık,
eğitim, rehabilitasyon, istihdam, bakım ve sosyal güvenliğine ilişkin sorunlarının
çözümü ile her bakımdan gelişmelerini ve önlerindeki engelleri kaldırmayı
sağlayacak tedbirleri alarak topluma katılımlarını sağlamak ve bu hizmetlerin
koordinasyonu için gerekli düzenlemeleri yapmaktır.
Kapsam
Madde 2- Bu Kanun özürlüleri, ailelerini, özürlülere yönelik hizmet veren
kurum ve kuruluşlar ile diğer ilgilileri kapsar.
Tanımlar
Madde 3- Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel,
ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle
toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri
olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç
duyan kişiyi,
b) Özürlülük ölçütü: Uluslararası temel ölçütler esas alınarak hazırlanan ve
gerek duyuldukça revize edilen ölçütleri,
c) Hafif özürlü: Özürlülük ölçütüne göre, hafif özürlü olarak tanımlanan
kişiyi,
d) Ağır özürlü: Özürlülük ölçütüne göre, ağır özürlü olarak tanımlanan
kişiyi,
e) Bakıma muhtaç özürlü: Özürlülük sınıflandırmasına göre resmi sağlık
kurulu raporu ile ağır özürlü olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış,
Kanunlar
35
tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını
başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan
kişileri,
f) Korumalı işyeri: Normal işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan
özürlüler için meslekî rehabilitasyon ve istihdam oluşturmak amacıyla Devlet
tarafından teknik ve malî yönden desteklendiği ve çalışma ortamının özel olarak
düzenlendiği işyerini,
g) Korumalı işyeri statüsü: Çalışanlarının yönetmelikle belirlenen oranını
özürlülerin oluşturduğu veya özürlülere yönelik çalışmaları ile korumalı işyerine
sağlanan teknik ve malî destek sağlanma şartlarını taşımayı,
h) Rehabilitasyon: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle oluşan özrü
ortadan kaldırmak veya özürlülüğün etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmek,
özürlüye yeniden fiziksel, zihinsel, psikolojik, ruhsal, sosyal, meslekî ve ekonomik
yararlılık alanlarında başarabileceği en üst düzeyde yetenekler kazandırarak; evinde,
işinde ve sosyal yaşamında kendine ve topluma yeterli olabilmesi ve özürlünün
toplum ile bütünleşmesi, ayrımcılığa karşı tüm tedbirlerin alınması amacıyla verilen
koruyucu, tıbbî, meslekî, eğitsel, rekreasyonal ve psiko-sosyal hizmetler bütününü,
i) Sınıflandırma: Önemli bir sağlık öğesi olarak insan vücudunun fonksiyonu
ve yetersizliğinin tanımı konusunda ortak ve standart bir dil ve çerçeve geliştirme
çalışmasını,
İfade eder.
Genel esaslar
Madde 4- Bu Kanun kapsamında bulunan hizmetlerin yerine getirilmesinde
aşağıdaki esaslara uyulur:
a) Devlet, insan onur ve haysiyetinin dokunulmazlığı temelinde, özürlülerin
ve özürlülüğün her tür istismarına karşı sosyal politikalar geliştirir. Özürlüler
aleyhine ayrımcılık yapılamaz; ayrımcılıkla mücadele özürlülere yönelik
politikaların temel esasıdır.
b) Özürlülere yönelik olarak alınacak kararlarda ve verilecek hizmetlerde
özürlülerin, ailelerinin ve gönüllü kuruluşların katılımı sağlanır.
c) Özürlülere yönelik hizmetlerin sunumunda aile bütünlüğünün korunması
esastır.
d) Kurum ve kuruluşlarca özürlülere yönelik mevzuat düzenlemelerinde
Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüşünün alınması zorunludur.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
36
İKİNCİ BÖLÜM
Sınıflandırma, Bakım, Rehabilitasyon, İstihdam, Eğitim,
İş ve Meslek Analizi
Sınıflandırma
Madde 5- Özürlülerle ilgili derecelendirmeler, sınıflandırmalar, tanılamalar
uluslararası özürlülük sınıflandırması temel alınarak hazırlanan özürlülük ölçütüne
göre yapılır. Özürlülük ölçütünün tespiti ve uygulama esasları, Maliye Bakanlığı,
Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı
ile Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Bakım
Madde 6- Özürlü kişilerin yaşamlarını öncelikle bulundukları ortamda
sağlık, huzur ve güven içinde sürdürmesi, toplum içinde kendi kendilerini idare
edebilecek ve üretken hâle gelebilecek şekilde bakım ve rehabilitasyonlarının
yapılması, bunlardan ihtiyacı olanların geçici veya sürekli bakım altına alınması
veya bunlara evde bakım hizmeti sunulması esastır.
Ruhsatlandırma
Madde 7- Özürlülere yönelik bakım hizmetlerini, Sosyal Hizmetler ve
Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünden ruhsat alan gerçek ve tüzel kişiler
ile kamu kurum ve kuruluşları verebilir.
Hizmet sunumu
Madde 8- Bakım hizmetlerinin sunumunda kişinin biyolojik, fiziksel,
psikolojik ve sosyal ihtiyaçları da dikkate alınır. Bakım hizmetlerinin
standardizasyonu, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için Sosyal Hizmetler ve
Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü koordinasyonunda çalışmalar yürütülür.
Bakım hizmetleri ile bakımın nitelikli temini sağlanır.
Bakım çeşitleri
Madde 9- Bakım hizmetleri, evde bakım veya kurum bakımı modelleriyle
sunulabilir. Öncelikle kişinin sosyal ve fiziksel çevresinden ayrılmaksızın hizmetin
sunulması esas alınır.
Rehabilitasyon
Madde 10- Rehabilitasyon hizmetleri toplumsal hayata katılım ve eşitlik
temelinde özürlülerin bireysel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak
verilir. Rehabilitasyon kararının alınması, plânlanması, yürütülmesi, sonlandırılması
dâhil her aşamasında özürlü ve ailesinin aktif ve etkili katılımı esastır.
Kanunlar
37
Rehabilitasyonun her alanında ihtiyaç duyulan personelin yetiştirilmesine
yönelik eğitim programları geliştirilir ve bu personelin istihdamı için gerekli
önlemler alınır.
Erken tanı ve koruyucu hizmetler
Madde 11- Yeni doğan, erken çocukluk ve çocukluğun her dönemi fiziksel,
işitsel, duyusal, sosyal, ruhsal ve zihinsel gelişimlerinin izlenmesi, genetik geçişli ve
özürlülüğe neden olabilecek hastalıkların erken teşhis edilmesinin sağlanması,
özürlülüğün önlenmesi, var olan özrün şiddetinin olabilecek en düşük seviyeye
çekilmesi ve ilerlemesinin durdurulmasına ilişkin çalışmalar Sağlık Bakanlığınca
planlanır ve yürütülür.
İş ve meslek analizi
Madde 12- Özür türlerini dikkate alan iş ve meslek analizleri, Özürlüler
İdaresi Başkanlığının koordinatörlüğünde Millî Eğitim Bakanlığı ve Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılır. Bu analizlerin ışığında, özürlülerin
durumlarına uygun meslekî rehabilitasyon ve eğitim programları, anılan kurumlarca
geliştirilir.
Meslekî rehabilitasyon
Madde 13- Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda
eğitim alma hakkı kısıtlanamaz.
Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi,
meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahının sağlanması
amacıyla meslekî rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır.
Gerçek veya tüzel kişilerce açılacak olan özel meslekî rehabilitasyon
merkezleri, yetenek geliştirme merkezleri ve korumalı işyerlerinin değişik tipleri ile
özel işyerlerinde bireylerin bireysel gelişimleri ve yeteneklerine uygun iş veya
becerilerini geliştirici tedbirler alınır. Bu alandaki hizmetler ihtiyaçlara göre iş ve
meslek analizi yapılarak hizmet satın alınması suretiyle temin edilebilir. Buna ilişkin
usul ve esaslar, Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve
Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri belediyeler tarafından da verilir.
Belediyeler bu hizmetlerin sunumu sırasında gerekli gördüğü hallerde, halk eğitim
ve çıraklık eğitim merkezleri ile işbirliği yapar. Özürlünün rehabilitasyon talebinin
karşılanamaması halinde özürlü, hizmeti en yakın merkezden alır ve ilgili belediye
her yıl bütçe talimatında belirlenen miktarı hizmetin satın alındığı merkeze öder.
İstihdam
Madde 14- İşe alımda; iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci,
teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların
hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz.
Çalışan özürlülerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, özrüyle ilgili olarak
diğer kişilerden farklı muamelede bulunulamaz.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
38
Çalışan veya iş başvurusunda bulunan özürlülerin karşılaşabileceği engel ve
güçlükleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki
önlemlerin alınması ve işyerinde fiziksel düzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve
sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile işyerleri tarafından yapılması
zorunludur. Özürlülük durumları sebebiyle işgücü piyasasına kazandırılmaları güç
olan özürlülerin istihdamı, öncelikle korumalı işyerleri aracılığıyla sağlanır.
Korumalı işyerleriyle ilgili usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Eğitim ve öğretim
Madde 15- Hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim alması engellenemez.
Özürlü çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları ve farklılıkları dikkate
alınarak, bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkânı
sağlanır.
Özürlü üniversite öğrencilerinin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmek için
Yükseköğretim Kurulu bünyesinde araç-gereç temini, özel ders materyallerinin
hazırlanması, özürlülere uygun eğitim, araştırma ve barındırma ortamlarının
hazırlanmasının temini gibi konularda çalışma yapmak üzere Özürlüler Danışma ve
Koordinasyon Merkezi kurulur.
Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Merkezinin çalışma usul ve esasları,
Sağlık Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurumu ile Özürlüler
İdaresi Başkanlığınca müştereken hazırlanan yönetmelikle belirlenir.
İşitme özürlülerin eğitim ve iletişimlerinin sağlanması amacıyla Türk Dil
Kurumu Başkanlığı tarafından Türk işaret dili sistemi oluşturulur. Bu sistemin
oluşturulmasına ve uygulanmasına yönelik çalışmaların esas ve usulleri Türk Dil
Kurumu Başkanlığı koordinatörlüğünde, Milli Eğitim Bakanlığı, Sosyal Hizmetler
ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca
müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Özürlülerin, her türlü eğitim ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak üzere
kabartma, sesli, elektronik kitap; alt yazılı film ve benzeri materyal üretilmesini
teminen gerekli işlemler, Millî Eğitim Bakanlığı ve Kültür ve Turizm Bakanlığınca
müştereken yürütülür.
Eğitsel değerlendirme
Madde 16- Özürlülerin eğitsel değerlendirme ve tanılaması il milli eğitim
müdürlükleri rehberlik araştırma merkezlerinde uzman kişilerden oluşan ve özürlü
ailesinin yer aldığı özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından yapılır ve eğitim
plânlaması geliştirilir. Bu plânlama her yıl yeniden değerlendirilerek gelişmeler
doğrultusunda gözden geçirilir.
Çıraklık eğitimi almak isteyen özürlülerin ilgi, istek, yetenek ve becerileri
doğrultusunda ve sağlık kurulu raporunu da dikkate almak suretiyle hangi meslek
dalında eğitim alacaklarına kurul karar verir.
Kanunlar
39
Kurulun teşkili ve çalışma usul ve esasları Milli Eğitim Bakanlığı ile
Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Değiştirilen Hükümler
Madde 17- 8.6.1965 tarihli ve 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları
Kanununun 1 inci maddesinde yer alan "öğrenci etüd eğitim merkezleri,"
ibaresinden sonra gelmek üzere "özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri," ibaresi
eklenmiştir.
Not: 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu, 5580 sayılı Kanun ile
yürürlükten kaldırılmış olup 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun ilgili
maddelerine, bu kitabın kanunlar kısmında yer verilmiştir.
Madde 18- 625 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 2- 24.5.1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve
Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümleri gereği izin almış olan özel eğitim ve
rehabilitasyon merkezleri 31.12.2007 tarihine kadar Millî Eğitim Bakanlığınca
belirlenen şartlara uygun olarak açılış izinlerini yenilerler.
Not: 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu, 5580 sayılı Kanun ile
yürürlükten kaldırılmış olup bu kitabın kanunlar kısmında yer verilen 5580 sayılı
Özel Öğretim Kurumları Kanununun geçici 4 üncü maddesi, bu madde ile yapılan
değişikliği içermektedir.
Madde 19- 23.6.1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun 42 nci
maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Özürlülerin yaşamı için zorunluluk göstermesi hâlinde, proje tadili kat
maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı toplantıda görüşülerek sayı ve arsa
payı çoğunluğu ile karara bağlanır. Toplantının bu süre içerisinde yapılamaması
veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi durumunda; ilgili kat malikinin
talebi üzerine bina güvenliğinin tehlikeye sokulmadığını bildirir komisyon raporuna
istinaden ilgili mercilerden alınacak tasdikli proje değişikliği veya krokiye göre
inşaat, onarım ve tesis yapılır. İlgili merciler, tasdikli proje değişikliği veya kroki
taleplerini en geç altı ay içinde sonuçlandırır. Komisyonun teşkili, çalışma usulü ile
özürlünün kullanımından sonraki süreç ile ilgili usul ve esaslar Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı ile Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından müştereken hazırlanacak
yönetmelikle belirlenir.
Madde 20- 14.7.1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 53
üncü maddesinin başlığı ve birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Özürlülerin Devlet memurluğuna alınmaları:
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
40
Mevzuata uygun olmak kaydıyla; özürlülerin mesleklerine uygun münhal
kadrolara atanması, mesleklerini icra veya infaza yardımcı araç ve gerecin
kurumlarınca temin edilmesi esastır. Özürlülerin Devlet memurluğuna alınma
şartları ile hangi işlerde çalıştırılacakları, mesleklerini icra ve infazda hangi yardımcı
araç ve gereçlerin kurumlarınca temin edileceği, zihinsel özürlülerin hangi görevlere
atanmasında asgari eğitim şartından istisna edileceği hususları Maliye Bakanlığı,
Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Özürlüler İdaresi
Başkanlığı ve Devlet Personel Başkanlığınca müştereken hazırlanacak yönetmelikle
düzenlenir.
Madde 21- 657 sayılı Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
EK MADDE 39- Devlet memurlarının, hayatını başkasının yardım veya
bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede özürlü olduğu sağlık kurulu raporu
ile tespit edilen eşi, çocukları ile kardeşlerinin, memuriyet mahalli dışında resmî
veya özel eğitim ve öğretim kuruluşlarında eğitim ve öğretim yapacaklarının özel
eğitim değerlendirme kurulu tarafından belgelendirilmesi hâlinde, ilgilinin talebi
üzerine eğitim ve öğretim kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları dahilinde
kurumunda bulunan durumuna uygun boş bir kadroya ataması yapılır.
Madde 22- 29.7.1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 8 inci
maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "gazilerin," ibaresinden sonra gelmek üzere
"özürlülerin," ibaresi eklenmiştir.
Madde 23- 18.1.1972 tarihli ve 1512 sayılı Noterlik Kanununun 73 üncü
maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
İlgilinin işitme, konuşma veya görme özürlü olması:
Madde 73- Noter, ilgilinin işitme, konuşma veya görme özürlü olduğunu
anlarsa, işlemler özürlünün isteğine bağlı olmak üzere iki tanık huzurunda yapılır.
İlgilinin işitme veya konuşma özürlü olması ve yazı ile anlaşma imkânının da
bulunmaması hâlinde, iki tanık ve yeminli tercüman bulundurulur.
Madde 24- 1512 sayılı Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
Bir noterlik işleminde imza atılmış veya imza yerine geçen el işareti yapılmış
olmasına rağmen, ilgilisi ister veya adına işlem yapılan ve imza atabilen görme
özürlüler hariç olmak üzere noter, işlemin niteliği, imzayı atan veya el işaretini
yapan şahsın durumu ve kimliği bakımından gerekli görürse, yukarıdaki fıkradaki
usûl dairesinde ilgili, tanık, tercüman veya bilirkişinin parmağı da bastırılır. Mühür
kullanılması hâlinde parmağın da bastırılması zorunludur.
Madde 25- 1.7.1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç,
Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun 1
inci maddesinin ikinci ve dördüncü fıkraları yürürlükten kaldırılmış ve aynı Kanuna
aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
EK MADDE 1- 65 yaşını doldurmamış olmakla birlikte;
Kanunlar
41
a) Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde
özürlü olduklarını tam teşekküllü hastanelerden alacakları sağlık kurulu raporu ile
kanıtlayan, 18 yaşını dolduran ve kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan
özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık
ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının
memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara,
bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 300'ü tutarında,
b) 18 yaşını dolduran, kanunen bakmakla mükellef kimsesi olmayan ve
herhangi bir işe yerleştirilememiş olan özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun
her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde
belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak
tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek
aylık tutarının % 200'ü tutarında,
c) Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık
ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının
memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olduğu
halde, kanunen bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını
bulunanlara, bakım ilişkisi fiilen gerçekleşmek kaydıyla bu Kanunun 1 inci
maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 200'ü tutarında,
Aylık bağlanır.
65 yaşın doldurulmasından önce bu madde hükümlerine göre bağlanmış olan
aylıkların aynı şekilde ödenmesine devam olunur. Bu Kanunun 1 inci maddesine
göre aylık bağlananlardan başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam
ettiremeyecek kadar özürlü olduklarını tam teşekküllü hastaneden alacakları sağlık
kurulu raporu ile kanıtlayanlara da birinci fıkranın (a) bendine göre aylık bağlanır.
Aylık bağlanmasına esas özürlülük oranı değişenlerin aylıkları durumlarına göre
yeniden tespit olunur. Özürlülük oranı, bu Kanuna göre aylık bağlanması gereken
oranın altına düşenler ile birinci fıkrada belirtilen aylık ortama gelir tutarından fazla
gelir elde etmeye başlayanların aylıkları kesilir.
Aylık hakkından yararlanan 18 yaşından küçük özürlülerin yalnızca kendileri
bu Kanunun 7 nci maddesinde belirtilen tedavi hakkından yararlanır. Ancak, bu
madde hükümlerine göre aylık alanlardan herhangi bir sosyal güvenlik kurumunun
tedavi yardımı kapsamında bulunanlara tedavi yardımı yapılmaz.
Bu Kanunun 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 inci maddeleri birinci fıkra hükümlerine göre
aylık ödenecekler hakkında da uygulanır.
Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan malûl olmaları sebebiyle yetim
olarak aylık veya gelir almakta olan çocuklardan bu kurumlardan aldıkları aylık
veya gelir toplamı tutarları bu madde gereğince durumlarına göre ödenebilecek
tutardan daha az olanlara; aradaki fark ilgili sosyal güvenlik kurumu tarafından
(birden fazla sosyal güvenlik kurumundan aylık veya gelir alanlar için yalnızca
tercih edecekleri bir sosyal güvenlik kurumu tarafından) ödenir ve bu şekilde ödenen
tutarlar Hazineden tahsil edilir.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
42
Not: 2022 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin son fıkrası, 5754 sayılı
kanunla değiştirilmiş; ayrıca anılan Kanuna, 5797 sayılı Kanunla Ek Madde 2
eklenmiş; 5754 sayılı Kanunla da Geçici Madde 1 eklenmiş olup söz konusu
değişiklikler, bu kitabın kanunlar kısmında yer alan 2022 sayılı Kanun metninde
gösterilmiştir.
Madde 26- 24.5.1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu Kanununun 3 üncü maddesinin (c) bendinden sonra gelmek üzere
aşağıdaki (d) bendi eklenerek bentler teselsül ettirilmiş ve mevcut (e) bendine (11)
numaralı alt bent eklenmiştir.
d) "Bakıma Muhtaç Özürlü"; özürlülük sınıflandırmasına göre resmî sağlık
kurulu raporu ile ağır özürlü olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış,
tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını
başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan
kişiyi,
11- "Çocuk evleri"; 0-18 yaşlar arasındaki korunmaya muhtaç çocukların
kaldığı ev birimlerini,
Not: 2828 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (f ) bendine, 5579 sayılı
Kanunla 12,13,14 nolu alt bentler eklenmiş olup 2828 sayılı Kanuna bu kitabın
kanunlar kısmında yer verilmiştir.
Madde 27- 2828 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (a) bendi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiş ve (e) bendi yürürlükten kaldırılmıştır.
a) Bu Kanun kapsamına giren sosyal hizmetlere ilişkin faaliyetler, Devletin
denetim ve gözetiminde, sivil toplum kuruluşları ile halkın gönüllü katkı ve katılımı
da sağlanarak bir bütünlük içinde yürütülür. Sunulacak bakım ve diğer hizmetlerin
kapsamı ve bu hizmetleri verecek olan gerçek ve tüzel kişilerin izin, çalışma usul ve
esasları ve diğer hususlar Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından
çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Madde 28- 2828 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin (g) bendi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
g) Kuruma bağlı olanlar dışında kurulacak sosyal hizmet kuruluşlarının, özel
eğitim ve rehabilitasyon hizmeti verenler hariç olmak üzere açılış iznine, her türlü
standartlarına ve işleyişlerine ilişkin esasları, varsa ücret tarifelerini tespit etmek,
onaylamak, denetimini yapmak ve bu esaslara uymayanların faaliyetlerini
durdurmak.
Madde 29- 2828 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
Kurumun merkez teşkilatı bir Genel Müdür, beş Genel Müdür Yardımcısı ile
aşağıdaki esas birimlerden oluşur:
a) Hukuk Müşavirliği.
b) Teftiş Kurulu Başkanlığı.
c) Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
Kanunlar
43
d) İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı.
e) Çocuk Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
f) Yaşlı Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
g) Özürlü Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
h) Sosyal Yardım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
i) Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
j) Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
k) Sosyal Hizmetler Eğitim Merkezi Başkanlığı.
l) Yapı İşleri Dairesi Başkanlığı.
m) Döner Sermaye Merkez Müdürlüğü.
n) Aile-Kadın ve Toplum Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
o) Özel Kalem Müdürlüğü.
p) Savunma Uzmanlığı.
Madde 30- 2828 sayılı Kanuna aşağıdaki ek maddeler eklenmiştir.
EK MADDE 7- Sosyal güvenlik kurumlarına tâbi olmayan, bakıma muhtaç
özürlülerden ailesini kaybetmiş olanlar ile ailesi ekonomik veya sosyal yoksunluk
içerisinde bulunanlara bakım hizmetinin resmî veya özel bakım kurumlarında ya da
ikametlerinde verilmesi sağlanır.
Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetlerinin kapsamı ve bu
hizmetleri verecek olan gerçek ve tüzel kişilerin izin, çalışma usul ve esasları,
denetlenmeleri ile ücretlendirme ve ödemeleri Kurumun koordinatörlüğünde, Maliye
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken
çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak her ay
için kişi başına belirlenecek tutar, iki aylık net asgari ücretten fazla olamaz.
Bakıma muhtaç özürlülerin, Kurumca bakılanlar dışındakilerin bakım ücreti
bu amaçla Kurum bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.
EK MADDE 8- İşitme ve konuşma özürlülerine gerek görüldüğü hâllerde
tercümanlık yapmak üzere illerde işaret dili bilen personel görevlendirilir.
Personelin işaret lisanı öğrenmeleri için gerekli kursların düzenlenmesi sağlanır. Bu
personelin görev ve yetkileri, çalışma koşulları ile ilgili usul ve esaslar Özürlüler
İdaresi Başkanlığı ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel
Müdürlüğünün müştereken hazırlayacakları yönetmelikle belirlenir.
Not: 2828 sayılı Kanunun Ek 7 inci maddesi, 5579 sayılı Kanunun 2 inci
maddesi ile değiştirilmiş olup 2828 sayılı Kanuna bu kitabın kanunlar kısmında yer
verilmiştir.
Madde 31- 13.10.1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun
61 inci maddesinin birinci fıkrasına (n) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki
bent ve ikinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.
o) Özürlülerin araçları için ayrılmış park yerlerinde,
(o) bendinin ihlâli hâlinde para cezası iki kat artırılır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
44
Madde 32- 25.10.1984 tarihli ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi
Kanununun 17 nci maddesinin (4) numaralı fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.
s) Özürlülerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak
üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programları.
Madde 33- 21.5.1986 tarihli ve 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2 nci maddesine (n)
bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki (o) bendi eklenmiş ve mevcut (o) bendi (p)
bendi olarak teselsül ettirilmiştir.
o) Özürlü bireylerin spor yapabilmelerini sağlamak ve yaygınlaştırmak üzere;
spor tesislerinin özürlülerin kullanımına da uygun olmasını sağlamak, spor eğitim
programları ve destekleyici teknolojiler geliştirmek, gerekli malzemeyi sağlamak,
konu ile ilgili bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları ile yayınlar yapmak, spor
adamları yetiştirmek, özürlü bireylerin spor yapabilmesi konusunda ilgili diğer
kuruluşlarla işbirliği yapmak,
Madde 34- 7.5.1987 tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel
Kanununun 3 üncü maddesine aşağıdaki bent eklenmiştir.
m) Rehabilite edici tıbbi hizmetlerde kullanılan yardımcı araç ve gereçleri
üretmek amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından
kurulacak kuruluşların açılış iznini vermeye Sağlık Bakanlığı yetkilidir. Bu kurum
ve kuruluşların açılış izninin verilmesine, üretim ve personel standardına, işleyiş ve
denetimi ile daha önce açılmış olan kurum ve kuruluşların durumlarına ilişkin
esaslar Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Madde 35- 30.4.1992 tarihli ve 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
EK MADDE 3- Görme, ortopedik, işitme, dil-konuşma, ses bozukluğu,
zihinsel ve ruhsal özürlü çocuklardan özel eğitim değerlendirme kurulları tarafından,
özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine devam etmeleri uygun görülenlerin
eğitim giderlerinin, her yıl bütçe uygulama talimatında belirlenen miktarı Milli
Eğitim Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.
Not: 3797 sayılı Kanunun Ek 3 üncü maddesi, 5793 sayılı Kanunun 25 inci
maddesi ile değiştirilmiş olup bu değişiklik, bu kitabın kanunlar kısmında yer alan
3797 sayılı Kanun metninde gösterilmiştir.
Madde 36- 28.12.1993 tarihli ve 3960 sayılı Kalıtsal Hastalıklarla Mücadele
Kanununun 1 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 1- Devlet, kalıtsal kan hastalıklarından thalessemia ve orak hücreli
anemi dahil olmak üzere, bütün kalıtsal kan hastalıklarıyla ve özürlülüğe yol açan
diğer kalıtsal hastalıklarla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele eder.
Bunun için gerekli ödenek Sağlık Bakanlığı yılı bütçesine konulur.
Kalıtsal kan hastalıklarıyla ve özürlülüğe yol açan diğer kalıtsal hastalıklarla
koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele için gerekli önlemler ve bu
konuda uygulanacak usul ve esaslar Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.
Kanunlar
45
Madde 37- 13.4.1994 tarihli ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların
Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (u)
bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
u) Kadınlara, güçsüzlere, özürlülere ve çocuklara karşı şiddetin ve
ayrımcılığın teşvik edilmemesi.
Madde 38- 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun 348
inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
1) Ana ve babanın deneyimsizliği, hastalığı, başka bir yerde bulunması veya
benzeri sebeplerden biriyle velayet görevini gereği gibi yerine getirememesi.
Madde 39- 22.5.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 108 inci
maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve ikinci fıkrasının birinci
cümlesi yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu Kanunda öngörülen idari para cezaları, 101 inci maddedeki idari para
cezaları hariç, gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Bölge Müdürünce verilir. 101 inci madde kapsamındaki idari para cezaları ise,
doğrudan Türkiye İş Kurumu İl Müdürü tarafından verilir.
Not: 4857 sayılı Kanunun 108 inci maddesi, 5763 sayılı Kanun ile
değiştirilmiş olup bu değişiklik, bu kitabın kanunlar kısmında yer alan 4857 sayılı
Kanun metninde gösterilmiştir.
Madde 40- 10.7.2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa
aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
EK MADDE 1- Büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme,
bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon
hizmetleri vermek üzere özürlü hizmet birimleri oluşturulur. Bu birimler,
faaliyetlerini özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst
kuruluşlarıyla işbirliği hâlinde sürdürürler. Özürlü hizmet birimlerinin kuruluş,
görev, yetki, sorumluluk ve işleyişine ilişkin usûl ve esaslar Özürlüler İdaresi
Başkanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle
belirlenir.
Madde 41- 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 122 inci
maddesinin birinci fıkrasında geçen "dil, ırk, renk, cinsiyet," ibaresinden sonra
gelmek üzere "özürlülük," ibaresi eklenmiştir.
Madde 42- 25.3.1997 tarihli ve 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 3
üncü maddesinin (h) bendine aşağıdaki paragraf eklenmiştir.
Başkanlığın bağlı olduğu Bakanın onayı ile özürlü kimlik kartı hazırlama
veya verme yetkisi, valiliklere devredilebilir. Özürlü kimlik kartı hazırlama ve
verme usul ve esasları, İçişleri Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığı ile Sosyal
Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünce müştereken
hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
46
Madde 43- 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 7 nci maddesi
aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 7- Başkanlığın ana hizmet birimleri şunlardır:
a) Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığı.
b) Özürlülük Araştırmaları ve İstatistik Dairesi Başkanlığı.
c) Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı.
d) Proje ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı.
Madde 44- 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 8 inci maddesi
başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığı
Madde 8- Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığının görevleri şunlardır:
a) Özürlülerin rehabilitasyonu ve eğitimi sürecinde ilgili kurum ve kuruluşlar
arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
b) Özürlülerin rehabilitasyonuna yönelik her türlü standardın oluşturulmasına
yönelik çalışmalar yapmak.
c) Rehabilitasyon alanında faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlardaki yapılan
çalışmaları takip etmek, sorunları ve çözüm yollarını araştırmak.
d) Rehabilitasyon ve eğitim alanları ile ilgili (panel, sempozyum, konferans
ve benzeri) etkinliklerde bulunmak.
e) İstihdamı kısıtlayan engellerin kaldırılmasını, istihdam alanlarının
genişletilmesini ve özürlülerin kendi işini kurmalarına yönelik çalışmaları takip
etmek ve tekliflerde bulunmak.
f) Özürlülerin günlük hayatlarında karşılaştıkları fiziki ve mimari engellerin
kaldırılması ve bu konudaki standartların belirlenmesi için teklifler hazırlamak ve
hazırlatmak.
g) Kamuya açık sosyal, kültürel, sportif tesis ve alanlar ile kitle iletişim ve
ulaşım araçlarından özürlülerin faydalanmasını sağlayıcı tedbirleri araştırmak,
değerlendirmek ve teklifler hazırlamak.
h) Özürlü çocuklara, gençlere, yetişkinlere bütünleştirilmiş ortamlarda ve her
düzeyde eğitim imkânı sağlamaya yönelik çalışmaları takip etmek.
ı) Özürlülüğün önlenmesi, erken teşhisi, özürlülerin rehabilitasyonu, eğitimi
ve sosyal güvenlikleri ile ilgili konularda teklif ve projeler hazırlamak, hazırlatmak
ve uygulatmak.
i) Başkanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
Madde 45- 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 9 uncu maddesi
başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Özürlülük Araştırmaları ve İstatistik Dairesi Başkanlığı
Kanunlar
47
Madde 9- Özürlülük Araştırmaları ve İstatistik Dairesi Başkanlığının
görevleri şunlardır:
a) Özürlülük politikasının belirlenmesine yönelik veri oluşturmak.
b) Özürlülük alanındaki çalışmaları takip etmek, değerlendirmek.
c) Özürlülerle ilgili mevzuatı derlemek, incelemek ve geliştirilmesine yönelik
çalışma yapmak.
d) Özürlülere tanınan hak ve hizmetlerden yararlanma amacıyla kullanılmak
üzere özürlüler kimlik kartı hazırlamak, hazırlatmak ve her türlü işlemleri takip
etmek.
e) Başkanlık birimlerinin bilgi işlem ve otomasyon ihtiyacını karşılamak ve
yürütmek.
f) Başkanlık birimlerinin iş akışlarını izleyerek etkin ve verimli iş, bilgi akışı
ve iletişim düzenini sağlamak, bunlara yönelik gelişmeleri izlemek ve geliştirmek
için önerilerde bulunmak.
g) Bilgi portalını oluşturmak, yönetmek ve iletişim ağını sağlamak.
h) Özürlüler ile ilgili veri tabanı oluşturulmasını sağlamak.
ı) Ulusal kurum ve kuruluşlardan özürlülere yönelik istatistiksel bilgilerin
bilgi işlem ortamında toplanmasını sağlamak ve değerlendirmek.
i) Başkanın direktif ve emirlerini ilgililere duyurmak ve işlemleri takip etmek.
j) Başkanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
Madde 46- 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 10 uncu maddesi
başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı
Madde 10- Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığının görevleri
şunlardır:
a) Başkanlığın uluslararası ilişkilerini düzenlemek ve yürütmek.
b) Özürlülere yönelik oluşturulan sosyal politikaları uluslararası ve ülkeler
ölçeğinde izlemek ve değerlendirmek.
c) Uluslararası düzeyde özürlülere yönelik faaliyet gösteren kurum ve
kuruluşlarla işbirliği kurmak, sürdürmek, geliştirmek, ilgili personelin
bilgilendirilmesini sağlamak.
d) Avrupa Birliği ile özürlülük alanındaki çalışmaları yürütmek.
e) Özürlülere yönelik faaliyetlerde uluslararası kurum ve kuruluşlardaki
gelişmeleri takip etmek, özürlülerin sorunlarını ve çözüm yollarını ortak araştırmak,
ortaya çıkan sorunlar hakkında ortak inceleme ve araştırma yapmak, yaptırmak, bu
konuda ortak proje ve teklifleri hazırlamak ve hazırlatmak.
f) Uluslararası kurum ve kuruluşlardan özürlülere yönelik istatistiksel
bilgilerin toplanmasını sağlamak.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
48
g) Özürlülerle ilgili uluslararası gelişmeleri takip etmek, antlaşma ve
sözleşmelerin ülkemizdeki uygulamalarını izlemek ve değerlendirmek.
h) Başkanlığın koordinatörlüğündeki uluslararası düzeyde özürlülere yönelik
faaliyetler için teşkil edilen kurulların ve organizasyonların sekretarya hizmetini
yürütmek.
ı) Yabancı kaynaklı dokümanların temini, tercümesi ve ilgili birimlerin
bilgilendirilmesini sağlamak.
i) Başkanlığın iç ve dış tanıtımını ve halkla ilişkiler hizmetlerini yürütmek.
j) Başkanlığın her türlü protokol işlerini düzenlemek ve yürütmek.
k) Başkanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
Madde 47- 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesi
başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Proje ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı
Madde 11- Proje ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığının görevleri şunlardır:
a) Başkanlık birimlerince önerilen projelerin hazırlanması veya hazırlatılması
ile ilgili çalışma yapmak ve uygulanmasına destek sağlamak.
b) Başkanlıkça yapılmasına karar verilen projelerin gerçekleşmesi amacıyla
gerekli malî kaynakların sağlanması için ilgili birimlerle kurum ve kuruluşlarla
iletişim kurmak.
c) Projenin tamamlanmasından sonra hazırlanacak proje sonuç raporunun
ilgili birimler aracılığı ile duyurulmasını sağlamak.
d) Proje veri tabanının oluşturulmasını sağlamak.
e) Başkanlık süreli yayınının hazırlanması ve yayınlanması için gerekli
çalışmaları yapmak ve yaptırmak.
f) Başkanlıkça görevlendirildiğinde, genel yahut özel protokole bağlı
işbirlikleri geliştirmek.
g) Başkanlığı ilgilendiren toplantı, brifing ve görüşmeleri düzenlemek,
Özürlüler Yüksek Kurulu ve Özürlüler Şurasının sekretarya hizmetlerini yürütmek,
önemli not ve tutanakları tutmak ve yayımlamak.
h) Başkanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
Madde 48- 571 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (1) sayılı cetvelin
" Ana Hizmet Birimleri" bölümü "1. Rehabilitasyon ve Eğitim Dairesi Başkanlığı, 2.
Özürlülük Araştırmaları ve İstatistik Dairesi Başkanlığı, 3. Avrupa Birliği ve Dış
İlişkiler Dairesi Başkanlığı, 4. Proje ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı" şeklinde
değiştirilmiştir.
Madde 49- a) Ekli (1) sayılı listede yer alan kadrolar iptal edilerek 190 sayılı
Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü bölümünden çıkarılmış, ekli (2) sayılı listede
Kanunlar
49
yer alan kadrolar ihdas edilerek adı geçen Kanun Hükmünde Kararnameye bağlı (I)
sayılı cetvelin adı geçen Genel Müdürlüğe ait bölümüne eklenmiştir.
b) Ekli (3) sayılı listede yer alan kadrolar iptal edilerek 190 sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Özürlüler İdaresi Başkanlığı
bölümünden çıkarılmış, ekli (4) sayılı listede yer alan kadrolar ihdas edilerek adı
geçen Kanun Hükmünde Kararnameye bağlı (I) sayılı cetvelin adı geçen Başkanlığa
ait bölümüne eklenmiştir.
Yürürlükten kaldırılan hükümler
Madde 50- a) 17.7.1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun ek
37 nci maddesi,
b) 29.6.1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 668 inci
maddesinin üçüncü fıkrası,
c) 22.4.1926 tarihli ve 818 sayılı Borçlar Kanununun 14 üncü maddesinin son
fıkrası,
Yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Bu Kanunda öngörülen yönetmelikler Kanunun yayımı
tarihinden itibaren bir yıl içerisinde yürürlüğe konulur.
Geçici Madde 2- Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapılar,
mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri
sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve
umuma açık hizmet veren her türlü yapılar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren yedi yıl içinde özürlülerin erişebilirliğine uygun duruma getirilir.
Geçici Madde 3- Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, şehir içinde
kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan toplu taşıma hizmetlerinin
özürlülerin erişilebilirliğine uygun olması için gereken tedbirleri alır. Mevcut özel ve
kamu toplu taşıma araçları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl
içinde özürlüler için erişilebilir duruma getirilir.
Geçici Madde 4- Bu Kanunla Özürlüler İdaresi Başkanlığı ile Sosyal
Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü teşkilat kanunlarında
yapılan yeni düzenleme sebebiyle kadro ve görev unvanları değişenler veya
kaldırılanlar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde boş
bulunan durumlarına uygun kadrolara atanırlar. Bunlar yeni bir kadroya atanıncaya
kadar her türlü malî haklarını eski kadrolarına göre almaya devam ederler. Söz
konusu personelin atandıkları yeni kadroların aylık, ek gösterge, her türlü zam ve
tazminatları ile diğer malî hakları toplamının net tutarı, eski kadrosunda en son ayda
almakta oldukları aylık, ek gösterge, her türlü zam ve tazminatları ile diğer malî
hakları toplamı net tutarından az olması halinde aradaki fark giderilinceye kadar
atandıkları kadroda kaldıkları sürece hiçbir vergi ve kesintiye tâbi tutulmaksızın
tazminat olarak ödenir. Kadro ve görev unvanı değişmeyenler ise aynı kadro ve
görev unvanlarına atanmış sayılırlar.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
50
Yürürlük
Madde 51- Bu Kanunun 35 inci maddesi ile 50 nci maddesinin (a) bendi
1.6.2006 tarihinde, diğer maddeleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 52- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Kanunlar
51
65 YAŞINI DOLDURMUŞ MUHTAÇ, GÜÇSÜZ VE
KİMSESİZ TÜRK VATANDAŞLARINA AYLIK
BAĞLANMASI HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası: 2022
Kabul Tarihi: 1.7.1976
Yayımlandığı R. Gazete: Tarih: 10.7.1976 Sayı: 15642
Madde 1 – (Değişik birinci fıkra: 5/3/1992 - 3783/1 md.) 65 yaşını
doldurmuş, kendisine kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan, sosyal
güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir
veya aylık hakkından yararlanmayan, nafaka bağlanmamış veya bağlanması
mümkün olmayan, mahkeme kararıyla veya doğrudan doğruya kanunla bağlanmış
herhangi bir devamlı gelire sahip bulunmayan ve muhtaçlığını İl veya İlçe İdare
Heyetlerinden alacakları belgelerle kanıtlayan Türk Vatandaşlarına hayatta
bulundukları sürece, 300 gösterge rakamının her yıl bütçe kanunu ile tespit edilecek
katsayı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanır.
(Mülga ikinci fıkra: 1/7/2005-5378/25 md.)
Herhangi bir şekilde bu maddede yazılı miktardan fazla devamlı gelir
sağlayan veya sağlaması mümkün olan kimselerin geçim kaynağı var sayılır ve
kendilerine aylık bağlanmaz.
(Mülga dördüncü fıkra: 1/7/2005-5378/25 md.)
65 yaşın bitiminin tespitinde, ilgililerin, bu kanun yayımlandığı tarihte,
nüfus kütük kayıtlarındaki doğum tarihleri esas alınır. Doğum tarihlerinde yapılacak
düzeltmeler ile bu kanunun yayımlandığı tarihten geriye doğru bir yıl içinde
yapılmış düzeltmeler nazara alınmaz.
Madde 2 – Bu aylıklar ve kanunda yazılı diğer ödemeler için her yıl Devlet
bütçesine gerekli ve yeterli ödenek konur ve aylıklar hak sahiplerine Emekli Sandığı
aracılığı ile bağlanır ve ödenir.
Madde 3 – Bu aylıkların başlangıç tarihi, ilgililerin Emekli Sandığına
yapacakları yazılı müracaatlarını takip eden aybaşıdır.
(Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/92 md.) Bu aylıklar, Sosyal
Güvenlik Kurumu tarafından belirlenecek ödeme gün ve dönemlerinde peşin olarak
ödenir. Aylığa hak kazanma başlangıç tarihi ile ilk aylık ödemesinin yapıldığı
ödeme döneminin ilişkin olduğu aya kadar olan haklar için ise defaten ödeme
yapılır.
Peşin verilen gelir ve aylıklar durum değişikliği veya ölüm halinde geri
alınmaz. Ancak, aylık bağlama ile ilgili geçim şartının kalkması halinde, aylıklar bu
şartın kalktığı tarihi takibeden dönem başından itibaren kesilir.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
52
Madde 4 – Bu Kanuna göre aylık bağlanmada veya ödenmesinde
uygulanacak usul ve kullanılacak belgeler, Maliye ve Sosyal Güvenlik
Bakanlıklarınca müşterek hazırlanacak bir yönetmelikle tespit olunur.
Madde 5 – Bu Kanuna göre aylığa hak kazanmak üzere düzenlenen
belgelerin gerçeğe uymadığı tespit edildiği takdirde, ödenen aylıklar % 50 fazlası ile
geri alındığı gibi, belgeleri düzenleyen ve kullananlar hakkında ayrıca genel
hükümlere göre ceza kovuşturması yapılır.
Madde 6 – Bu aylıklar ile bağlanmasında ve ödenmesinde kullanılacak
belgeler her türlü vergi ve resimden muaftır.
Madde 7 – (Mülga: 31/5/2006 – 5510/106 md.)
Madde 8 – (Değişik: 31/7/2008 – 5797/7 md.)Sosyal Güvenlik Kurumu, İl
veya İlçe İdare Kurullarının alacakları muhtaçlık kararlarını esas alarak aylık bağlar.
Kurum gerektiğinde, aylık almaya başvuranların gelir, yaşam düzeyi ve varlıkları
hakkında, belirleyeceği yöntemlerle inceleme yapmaya ve yaptırmaya, resmi ve özel
idare müessese ve ortaklarından ve şahıslardan bilgi ve belge istemeye yetkilidir.
Aylık bağlanmasında İl veya İlçe İdare Kurullarının alacakları muhtaçlık
kararlarıyla birlikte bu Kanunun gerektirdiği hallerde yetkili hastanelerden alınan
sağlık kurulu raporları esas alınır. Aylık bağlanmasına esas belgelerin eksik
olmaması halinde aylık bağlama işlemi yapılır.
Birinci ve ikinci fıkralar çerçevesinde aylık bağlama işleminden sonra
yapılacak incelemeler sonucunda, aylık bağlama kararını etkileyecek durumların
tespit edilmesi halinde, tespit edilen eksikliklerin giderilmesi için durum aylık
bağlanana iadeli taahhütlü, ilgili idareye de adi posta ile bildirilir. Eksikliklerin
giderilmemesi halinde tebligat tarihinden itibaren üç aylık sürenin sona erdiği tarihin
içinde bulunduğu ödeme döneminin sonunda aylık kesme veya düzeltme işlemi
yapılır ve fazla ödenen tutarlar geri alınır. Gerçeğe aykırı sağlık kurulu raporu
düzenlediği veya bu nitelikteki raporlara dayanarak aylık aldığı tespit edilenler
hakkında Türk Ceza Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.
Bu madde kapsamında aylık bağlamaya esas sağlık kurulu raporlarını
düzenlemeye yetkili sağlık kuruluşlarının belirlenmesi ile bu raporların alınmasına
ilişkin diğer usul ve esaslar Sağlık Bakanlığı ile Kurum tarafından birlikte
hazırlanacak yönetmelikle belirlenir."
Ek Madde 1 — (Ek: 1/7/2005 – 5378/25 md.) 65 yaşını doldurmamış
olmakla birlikte;
a) Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde
özürlü olduklarını tam teşekküllü hastanelerden alacakları sağlık kurulu raporu ile
kanıtlayan, 18 yaşını dolduran ve kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan
özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık
ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının
memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara,
bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 300'ü tutarında,
Kanunlar
53
b) 18 yaşını dolduran, kanunen bakmakla mükellef kimsesi olmayan ve
herhangi bir işe yerleştirilememiş olan özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun
her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde
belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak
tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek
aylık tutarının % 200'ü tutarında,
c) Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık
ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının
memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olduğu
halde, kanunen bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını
bulunanlara, bakım ilişkisi fiilen gerçekleşmek kaydıyla bu Kanunun 1 inci
maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 200'ü tutarında, Aylık bağlanır.
65 yaşın doldurulmasından önce bu madde hükümlerine göre bağlanmış
olan aylıkların aynı şekilde ödenmesine devam olunur. Bu Kanunun 1 inci
maddesine göre aylık bağlananlardan başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam
ettiremeyecek kadar özürlü olduklarını tam teşekküllü hastaneden alacakları sağlık
kurulu raporu ile kanıtlayanlara da birinci fıkranın (a) bendine göre aylık bağlanır.
Aylık bağlanmasına esas özürlülük oranı değişenlerin aylıkları durumlarına göre
yeniden tespit olunur.
Özürlülük oranı, bu Kanuna göre aylık bağlanması gereken oranın altına
düşenler ile birinci fıkrada belirtilen aylık ortama gelir tutarından fazla gelir elde
etmeye başlayanların aylıkları kesilir. Aylık hakkından yararlanan 18 yaşından
küçük özürlülerin yalnızca kendileri bu Kanunun 7 nci maddesinde belirtilen tedavi
hakkından yararlanır. Ancak, bu madde hükümlerine göre aylık alanlardan herhangi
bir sosyal güvenlik kurumunun tedavi yardımı kapsamında bulunanlara tedavi
yardımı yapılmaz.
Bu Kanunun 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 inci maddeleri birinci fıkra hükümlerine
göre aylık ödenecekler hakkında da uygulanır.
(Değişik son fıkra: 17/4/2008-5754/92 md.) Bu maddenin birinci fıkrası
hükümlerine göre aylık almaya hak kazanacak şekilde özürlü olduğunu belgeleyen
ve herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yetim olarak aylık veya gelir almakta
olan çocuklardan bu kurumlardan aldıkları aylık veya gelir toplamı tutarları bu
madde gereğince durumlarına göre ödenebilecek tutardan daha az olanlara; aradaki
fark ilgili sosyal güvenlik kurumu tarafından (birden fazla sosyal güvenlik
kurumundan aylık veya gelir alanlar için yalnızca tercih edecekleri bir sosyal
güvenlik kurumu tarafından) ödenir ve bu şekilde ödenen tutarlar Hazineden tahsil
edilir.
Ek Madde 2 – (Ek: 31/7/2008-5797/8 md.)Bu Kanun kapsamında yapılan
müracaatların kabulü ve aylık bağlanması işlemleri, teşkilatlanmalarının
tamamlanmasından sonra Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik
Merkezleri tarafından yerine getirilir.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
54
Diğer mevzuatta daha önce bu Kanunun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası
uyarınca oluşturulan sağlık kurullarına yapılan atıflar, 31/5/2006 tarihli ve 5510
sayılı Kanunla kurulan Kurum Sağlık Kuruluna yapılmış sayılır.
Geçici Madde 1 – (Ek: 17/4/2008-5754/92 md.)
Bu Kanun kapsamındaki kişilere bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe
kadar yersiz ödenen ve geri alınması gereken aylıklar ile bunlardan doğan ceza ve
faizler terkin edilmiştir. İlgililer hakkında herhangi bir idari ve icrai takibat
yapılmaz.
Madde 9 – Bu Kanun yayımlandığı tarihi takip eden mali yıl başında
yürürlüğe girer.
Madde 10 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Kanunlar
55
BAŞARILI SPORCULARA AYLIK BAĞLANMASI İLE
DEVLET SPORCUSU UNVANI VERİLMESİ HAKKINDA
KANUN
Kanun Numarası : 5774
Kabul Tarihi : 24/6/2008
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 9/7/2008 Sayı : 26931
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı; Türk vatandaşlarından uluslararası
düzeyde üstün başarı kazanmış amatör sporculara ve bunların ölümü halinde
bakmakla yükümlü oldukları eş ve çocukları ile takım halinde olimpiyat veya dünya
şampiyonu olmuş amatör sporcuların milli takım teknik direktör ve antrenörlerine
aylık bağlanması ve uluslararası düzeyde üstün başarı kazanmış sporculara "Devlet
Sporcusu" unvanı verilerek, bu başarılarının taltif edilmesi suretiyle Türk
vatandaşlarının spora özendirilmesi ve bu çerçevede Devlet tarafından yapılacak
yardımların şekli ile bu yardımlardan yararlanma usul ve esaslarının tespit edilerek
Devlet Sporcusu unvanı verilmesine ilişkin şartların belirlenmesidir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Kanun, müsabakaların yapıldığı dönem itibariyle
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından olimpik, paralimpik ve
defolimpik spor dalları içinde kabul edilmiş spor dallarının büyükler kategorisinde;
olimpiyat oyunlarında, Dünya veya Avrupa şampiyonalarında ferdi ya da takım
sporlarında takım halinde birinci, ikinci ve üçüncü olan amatör sporcular ile bunların
ölümü halinde bakmakla yükümlü oldukları eş ve çocuklarını ve takım halinde
olimpiyat veya dünya şampiyonu olmuş amatör sporcuların milli takım teknik
direktör ve antrenörlerini kapsar.
(2) Katılımcı ülkeler ve yarışma kategorisi itibariyle birinci fıkra kapsamına
girmekle birlikte belirli nüfus veya sosyal gruplar ya da meslekler ile sınırlı olarak
düzenlenen oyun veya şampiyonalar ile bu oyun veya şampiyonalarda alınan
dereceler bu Kanunun kapsamı dışındadır.
Sporcu şeref aylığı
MADDE 3 – (1) Bu Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamına
giren amatör sporcular ile olimpiyat veya dünya şampiyonalarında takım sporlarında
veya takım tasnifi yapılan branşlarda takım halinde şampiyon olmuş amatör
sporcuların milli takım teknik direktörlerinden ve antrenörlerinden daha sonra ömür
boyu hak mahrumiyeti cezası almadıkları ve başarı derecelerinin doping dahil
herhangi bir sebeple geçersiz olarak kabul edilmediği Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğü tarafından belgelendirilecek veya bildirilecek olanlara; Maliye
Bakanlığına yazılı olarak müracaatları halinde ve başarı derecesinin kazanıldığı
tarihten önceki bir tarih olmamak kaydıyla, 40 yaşını doldurdukları tarihten
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
56
başlatılmak üzere ve Türk vatandaşlığını korudukları müddetçe Bakanlar Kurulu
kararı ile "Sporcu Şeref Aylığı" adı altında aylık bağlanır.
(2) Kapsama dahil amatör sporculardan, 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı
Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik
Yapılması Hakkında Kanunun 5 inci maddesi çerçevesinde alacakları sağlık kurulu
raporu neticesinde özür durumuna göre tüm vücut fonksiyonlarının en az % 40’ını
kaybetmiş olduğu Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının 1/7/1976 tarihli ve 2022
sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık
Bağlanması Hakkında Kanunun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca oluşturmuş
olduğu sağlık kurullarınca karar verilenlere yaş kaydı aranmaksızın bu fıkradaki usul
ve esaslara göre aylık bağlanır ve ödenir. Özür durumuna göre aylık bağlananlardan,
özürlülük durumunun geçici olduğu anılan sağlık kurulunca karara bağlananlar, 40
yaşını doldurdukları tarihe kadar üç yılda bir muayeneye tabi tutulurlar. Özürlülük
durumu ortadan kalkan veya % 40’ın altına düşenlerin aylıkları, rapor tasdik tarihini
takip eden ay başından itibaren kesilir ve haklarında birinci fıkra hükümleri
uygulanır. Sporcu şeref aylığı bağlanmasını gerektirecek bir başarı derecesi bulunan
amatör sporcular ile bu sporcuların milli takım teknik direktörlerinin ve
antrenörlerinin aylık bağlanmasına hak kazanmaları ile ilgili bilgi ve belgeler
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından kayıt altına alınır ve aylık bağlanma
işlemleri bu Genel Müdürlükçe takip edilir.
(3) Sporcu Şeref Aylığının bir aylık tutarı, 16 yaşından büyük işçiler için
uygulanan 30 günlük net asgari ücretin;
a) Olimpiyat oyunlarında ferdi olarak; birinci olan amatör sporculara %
200’ü, ikinci olan amatör sporculara % 160’ı, üçüncü olan amatör sporculara ise %
140’ı,
b) Dünya şampiyonalarında ferdi olarak; birinci olan amatör sporculara %
140’ı, ikinci olan amatör sporculara % 120’si, üçüncü olan amatör sporculara ise %
100’ü,
c) Avrupa şampiyonalarında ferdi olarak; birinci olan amatör sporculara %
100’ü, ikinci olan amatör sporculara % 80’i, ferdi olarak üçüncü olan amatör
sporculara ise % 60’ı,
olarak tespit edilir.
(4) Olimpiyat oyunları ile Dünya veya Avrupa şampiyonalarında takım
sporlarında takım halinde birinci, ikinci veya üçüncü olan amatör sporculara, aynı
seviyedeki bir şampiyonada ferdi başarıları sebebiyle aylık bağlananların başarı
dereceleri esas alınarak hesaplanacak aylık tutarının %75’i oranında aylık bağlanır.
Takım sporlarında takım halinde olimpiyat veya dünya şampiyonu olmuş amatör
sporcuların milli takım teknik direktörlerine ve antrenörlerine ise bu sporculara
bağlanan aylık oranında aylık bağlanır.
(5) Amatör sporcular ile milli takım teknik direktörlerinin ve
antrenörlerinin bu Kanun kapsamında belirtilen derecelerden birden fazlasına sahip
Kanunlar
57
olmaları halinde, kendilerine sadece sahip oldukları derecelerden en yüksek olanının
karşılığı olan aylık bağlanır.
Aylıkların ödenme zamanı, vergi muafiyeti ve haczi
MADDE 5 – (1) Bu Kanuna göre bağlanan aylıkların ödeme dönemleri,
8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun
aylık ödeme dönemine ilişkin hükümlerine uygun olarak belirlenir, bu aylıklar hiçbir
vergi ve kesintiye tabi tutulmaz ve nafaka borçları hariç hiçbir suretle haczedilemez.
Devlet Sporcusu unvanının verilmesi ve geri alınması
MADDE 7 – (1) Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından olimpik,
paralimpik ve defolimpik spor dalları içinde kabul edilmiş spor branşlarının
büyükler kategorisinde yapılan olimpiyat oyunlarında veya Dünya
şampiyonalarında;
a) Ferdi spor dallarında birinci olanlara,
b) Takım veya takım tasnifi yapılan spor dallarında takım halinde ilk üçe
giren sporcular ile bu sporcuların milli takım teknik direktör ve antrenörlerine,
c) Avrupa şampiyonalarında final oynayan milli takım sporcuları ile
bunların teknik direktör ve antrenörlerine,
Devlet Sporcusu unvanı verilir. Devlet Sporcusu unvanı verileceklerin
sporda şiddet, şike veya doping suçundan dolayı ömür boyu hak mahrumiyeti cezası
almamış olmaları gerekir.
(2) Devlet Sporcusu seçilen adaylara Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün
bağlı olduğu Bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile Devlet Sporcusu unvanı
verilir. Devlet Sporcusu seçilenlere verilen berat Cumhurbaşkanı tarafından
imzalanır.
(3) Devlet Sporcusu unvanı; Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı
olduğu Bakanın Başkanlığında Gençlik ve Spor Genel Müdürü, Türkiye Milli
Olimpiyat Komitesi Başkanı, Türkiye Milli Paralimpik Komitesi Başkanı ve ilgili
federasyon başkanından oluşacak Kurulun gerekçeli kararı, Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile geri
alınır.
Diğer haklar
MADDE 8 – (1) Devlet sporcusu seçilenler VIP salonlarını kullanabilirler.
Bu Kanun kapsamında Sporcu Şeref Aylığı bağlanan ve Devlet Sporcusu unvanı
verilen sporculara müracaatları halinde 15/7/1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport
Kanununun 14/A maddesinde düzenlenen "Hususi Damgalı Pasaport" verilir.
(2) Bu Kanuna göre aylık bağlanan amatör sporcuların kendileri 24/2/1968
tarihli ve 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet
Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci
fıkrası ile ek 1 inci maddesinde düzenlenen haklardan, aynı usul ve esaslar
çerçevesinde yararlandırılırlar.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
58
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından
2012 olimpiyat oyunlarına hazırlanmak amacıyla olimpik ve paralimpik spor
dallarında en az yıldızlar seviyesinde olmak kaydıyla seçilecek 1000 sporcu
yetiştirilir.
(2) Yetiştirilecek sporcuların iaşe, ibate ve yol giderleri Gençlik ve Spor
Genel Müdürlüğü tarafından karşılanır. Ayrıca bu sporculara 16 yaşını doldurmamış
işçiler için tespit edilen asgari ücretin net tutarını geçmemek üzere; yaş grupları,
branş farklılıkları, sporcuların karşılaması gereken kişisel giderler gibi hususlar da
dikkate alınarak, gerektiğinde farklı tutarlarda belirleme yapılmak suretiyle her ay
harçlık ödenir.
(3) Spor branşlarının ve sporcuların tespiti, verilecek harçlığın miktarı, iaşe,
ibate ve yol giderlerinin karşılanması ile harçlık ödenmesine ilişkin usul ve esaslar
Maliye Bakanlığının görüşü alınarak, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından
çıkartılacak yönetmelikle belirlenir.
(4) Bu maddeye göre yapılan harçlık ödemeleri hiçbir vergi ve kesintiye
tabi tutulmaksızın ayda bir ödenir, bu ödemeler hiçbir suretle haczedilemez.
GEÇİCİ MADDE 3 – (1) Bu Kanunun;
a) 3 üncü ve 4 üncü maddesine göre aylık bağlanmış olanlardan tabi
oldukları sosyal güvenlik mevzuatı gereğince tedavi yardımından
yararlanamayanlar,
b) 3 üncü maddesi gereğince aylık bağlanmış olanların eş ve çocukları ile 4
üncü maddesi gereğince aylık bağlanmış olan dul eşin çocukları,
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince
genel sağlık sigortalısı sayılıncaya kadar, 5434 sayılı Kanunun geçici 139 uncu
maddesinin sekizinci fıkrasına göre Vatani Hizmet Tertibinden aylık alanlara
sağlanan tedavi yardımından yararlandırılmaya devam olunur.
Kanunlar
59
BELEDİYE KANUNU
Kanun Numarası : 5393
Kabul Tarihi : 3/7/2005
Yayımlandığı Resmi Gazete : Tarih: 13/7/2005 Sayı: 25874
Belediyenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları
Belediyenin görev ve sorumlulukları
Madde 14-
................
Belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun
yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin
durumuna uygun yöntemler uygulanır.
Belediye başkanının görev ve yetkileri
Madde 38- Belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır:
n) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülere
yönelik hizmetleri yürütmek ve özürlüler merkezini oluşturmak.
Belediyenin giderleri
Madde 60-Belediyenin giderleri şunlardır:
i) Dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yapılacak sosyal
hizmet ve yardımlar.
Diğer kuruluşlarla ilişkiler
Madde 75- Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı
anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda;
c) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan
dernekler, özürlü dernek ve vakıfları, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmış
vakıflar ve 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanunu kapsamına giren meslek
odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir.
Belediye hizmetlerine gönüllü katılım
Madde 77- Belediye; sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardım,
kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara,
özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede
dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği
artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular.
Gönüllülerin nitelikleri ve çalıştırılmalarına ilişkin usul ve esaslar İçişleri
Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
60
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KANUNU
Kanun Numarası : 5216
Kabul Tarihi : 10/7/2004
Yayımlandığı Resmi Gazete : Tarih: 23/7/2004 Sayı :25531
Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve sorumlulukları
Madde 7- ........
İlçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve yetkileri şunlardır:
d) Birinci fıkrada belirtilen hizmetlerden; 775 sayılı Gecekondu Kanununda
belediyelere verilen yetkileri kullanmak, otopark, spor, dinlenme ve eğlence yerleri
ile parkları yapmak; yaşlılar, özürlüler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal
ve kültürel hizmetler sunmak; mesleki eğitim ve beceri kursları açmak; sağlık,
eğitim, kültür tesis ve binalarının yapım, bakım ve onarımı ile kültür ve tabiat
varlıkları ve tarihî dokuyu korumak; kent tarihi bakımından önem taşıyan
mekânların ve işlevlerinin geliştirilmesine ilişkin hizmetler yapmak.
Büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri
Madde 18- Büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır:
m) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak,
özürlülerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere özürlü merkezleri oluşturmak.
Büyükşehir belediyesinin giderleri
Madde 24- Büyükşehir belediyesinin giderleri şunlardır:
j) Dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yapılacak sosyal
hizmet ve yardımlar.
Ek Madde 1- (Ek:1/7/2005-5378/40 md.)
Büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme,
yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere
özürlü hizmet birimleri oluşturulur. Bu birimler, faaliyetlerini özürlülere hizmet
amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşlarıyla işbirliği hâlinde
sürdürürler. Özürlü hizmet birimlerinin kuruluş, görev, yetki, sorumluluk ve
işleyişine ilişkin usul ve esaslar Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüşü alınarak
İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.
……
Kanunlar
61
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞININ
TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 3146
Kabul Tarihi : 9/1/1985
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih:18/1/1985 Sayı : 18639
Görev
Madde 2 – Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri şunlardır:
a) Çalışma hayatını düzenleyici, işçi - işveren ilişkilerinde çalışma barışının
sağlanmasını kolaylaştırıcı ve koruyucu tedbirler almak,
b) Çalışma hayatındaki mevcut ve muhtemel meseleleri ve çözüm yollarını
araştırmak,
c) Ekonominin gerektirdiği insangücünü sağlamak için gerekli tedbirleri
araştırmak ve uygulanmasının sağlanmasına yardımcı olmak,
d) İstihdamı ve tam çalışmayı sağlayacak, çalışanların hayat seviyesini
yükseltecek tedbirleri almak,
e) (Değişik: 24/8/2000 - KHK - 618/16 md.; İptal: Ana.Mah.nin
31/10/2000 tarih ve E.:2000/62, K.:2000/35 sayılı Kararı ile; Değişik:
16/7/2003 - 4947/12 md.) Çalışanların meslekî eğitimlerini sağlayıcı tedbirler
almak,
f) Sakatların mesleki rehabilitasyonunu sağlayacak tedbirler almak,
g) (Değişik: 15/5/2008-5763/30 md.) İş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak
tedbirlerin uygulanmasını izlemek,
h) Çalışma hayatını denetlemek,
i) Sosyal adalet ve sosyal refahın gerçekleşmesi için gerekli tedbirleri
almak,
j) Çeşitli fizyolojik, ekonomik ve sosyal risklere karşı sosyal sigorta
hizmetlerini uygulamak,
k) Sosyal güvenlik imkanını sağlamak, yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi
için gerekli tedbirleri almak,
m) Çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları koruyucu ve çalışmayı
destekleyici tedbirleri almak,
r) (Ek: 15/5/2008-5763/30 md.) İşyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini
önleyici ve koruyucu hizmetleri yürütenlerin niteliklerini belirlemek, eğitimlerini ve
sertifikalandırılmalarını sağlamak,
s) (Ek: 15/5/2008-5763/30 md.) Mesleki yeterlilik sisteminin oluşturulması
ve işletilmesi için gerekli tedbirleri almak,
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
62
DENİZ İŞ KANUNU
Kanun Numarası : 854
Kabul Tarihi : 20/4/1967
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 29/4/1967 Sayı : 12586
Sakat ve eski hükümlü çalıştırma:
Madde 13 – Bu kanunun kapsamına giren işveren veya işveren vekilleri,
işyerlerinde İş Kanununun ve bununla ilgili tüzüğün bu konuda koyduğu hükümler,
esaslar, ölçüler ve şartlara göre sakat ve eski hükümlü gemi adamı çalıştırmak
zorundadır.
Ceza hükümleri:
Madde 50 – ……
ç) (Değişik: 23/1/2008-5728/319 md.) 13 üncü madde gereğince sakat ve
eski hükümlü gemi adamı çalıştırma ile ilgili kanun ve tüzük hükümlerine uymayan
işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her sakat veya eski hükümlü ve
çalıştırmadığı her ay için ikibin Türk Lirası idarî para cezası verilir.
…….
Kanunlar
63
DEVLET MEMURLARI KANUNU
Kanun Numarası : 657
Kabul Tarihi : 14/7/1965
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 23/7/1965 Sayı : 12056
Sınav şartı:
Madde 50 – (Değişik: 29/11/1984 - KHK 243/6 md.)
Devlet kamu hizmet ve görevlerine Devlet memuru olarak atanacakların
açılacak Devlet memurluğu sınavlarına girmeleri ve sınavı kazanmaları şarttır.
Sınavların yapılmasına dair usul ve esaslar ile sınava tabi tutulmadan
girilebilecek hizmet ve görevler ve bunların tabi olacağı esaslar Devlet Personel
Başkanlığınca hazırlanacak bir genel yönetmelikle düzenlenir.
(Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/14 md.) Özürlüler için sınavlar, özürlü
kontenjanı açık olan kurum ve kuruluşlarca ilk defa Devlet memuru olarak
atanacaklar için açılan sınavla eş zamanlı, böyle bir sınava ihtiyaç duyulmamışsa,
özürlü kontenjanı açığı bulunduğu sürece ayrı zamanlı olmak üzere özür grupları ve
ulaşılabilirlikleri göz önüne alınarak yapılır.
(Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/14 md.) Özürlüler için sınavlar, özürlü
grupları dikkate alınarak sınav sorusu hazırlamak ve değerlendirmek üzere özel
sınav kurulu teşkil edilerek ayrı yapılır.
Özürlülerin devlet memurluğuna alınmaları:
Madde 53 –
(Değişik birinci fıkra: 1/7/2005-5378/20 md.) Mevzuata uygun olmak
kaydıyla; özürlülerin mesleklerine uygun münhal kadrolara atanması, mesleklerini
icra veya infaza yardımcı araç ve gerecin kurumlarınca temin edilmesi esastır.
Özürlülerin Devlet memurluğuna alınma şartları ile hangi işlerde çalıştırılacakları,
mesleklerini icra ve infazda hangi yardımcı araç ve gereçlerin kurumlarınca temin
edileceği, zihinsel özürlülerin hangi görevlere atanmasında asgari eğitim şartından
istisna edileceği hususları Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı, Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve Devlet Personel Başkanlığınca
müştereken hazırlanacak yönetmelikle düzenlenir.
(Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/15 md.) Kurum ve kuruluşlar bu Kanuna göre
çalıştırdıkları personele ait kadrolarda % 3 oranında özürlü çalıştırmak zorundadır.
%3'ün hesaplanmasında ilgili kurum veya kuruluşun (taşra teşkilatı dahil) toplam
dolu kadro sayısı dikkate alınır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
64
(Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/15 md.) Kurum ve kuruluşlar, çalıştırdıkları
ve işten ayrılan özürlü personel sayısını üç ayda bir Devlet Personel Başkanlığına
bildirmekle yükümlüdür. Bu Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşlarda, ikinci
fıkrada tespit edilen oranda özürlü personel çalıştırma yükümlülüğünün yerine
getirilmesinin takip ve denetiminden Devlet Personel Başkanlığı sorumludur.
Yeniden işe alıştırma:
Madde 189 – Malûllük aylığı bağlanan Devlet memurlarından çalışma
gücünün artırılabileceği umulanlar eski sınıflarında veya yeni sınıf veyahut meslekte
çalışabilmelerini sağlamak üzere işe alıştırılmaya tabi tutulabilirler. İşe alıştırmanın
ne suretle ve hangi esaslara göre yapılacağı özel kanununda gösterilir.
Ek Madde 39- (Ek: 1/7/2005-5378/21 md.)
Devlet memurlarının, hayatını başkasının yardım veya bakımı olmadan
devam ettiremeyecek derecede özürlü olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen
eşi, çocukları ile kardeşlerinin, memuriyet mahalli dışında resmî veya özel eğitim ve
öğretim kuruluşlarında eğitim ve öğretim yapacaklarının özel eğitim değerlendirme
kurulu tarafından belgelendirilmesi hâlinde, ilgilinin talebi üzerine eğitim ve öğretim
kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları dahilinde kurumunda bulunan
durumuna uygun boş bir kadroya ataması yapılır.
….
Kanunlar
65
EMLAK VERGİSİ KANUNU
Kanun Numarası : 1319
Kabul Tarihi : 29/7/1970
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 11/8/1970 Sayı : 13576
Nispet:
Madde 8 – (Değişik : 22/7/1998 - 4369/65 md.)
(Değişik: 8/1/2002-4736/4 md.) Bina vergisinin oranı meskenlerde binde
bir, diğer binalarda ise binde ikidir. Bu oranlar, 5216 sayılı Kanunun uygulandığı
büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde % 100 artırımlı uygulanır.
Bakanlar Kurulu, vergi oranlarını yarısına kadar indirmeye veya üç katına kadar
artırmaya yetkilidir.
(Değişik ikinci fıkra: 30/7/2003-4962/15 md.) Bakanlar Kurulu, kendisine
bakmakla mükellef kimsesi olup on sekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak
üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan
sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, gazilerin,
özürlülerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m²'yi
geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu
meskenlerine ait vergi oranlarını sıfıra kadar indirmeye yetkilidir. Bu hüküm,
yukarıda belirtilenlerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait
kısım hakkında da uygulanır. Muayyen zamanda dinlenme amacıyla kullanılan
meskenler hakkında bu hüküm uygulanmaz. Geliri olmadığını belgelemenin usul ve
esaslarını belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. 1
Yeni inşa edilen bina veya binaların vergisi, arsasının (veya arsa payının)
vergisinden az olamaz.2 (Ek cümle: 30/7/2003-4962/15 md.) Bu hüküm binaların inşalarının
sona erdiği yılı takip eden bütçe yılından itibaren dört yıl uygulanır.
1 1/7/2005 tarih ve 5378 sayılı Kanunun 22 nci maddesi ile, bu fıkrada yer alan “gazilerin,” ibaresinden sonra gelmek
üzere “özürlülerin, “ ibaresi eklenmiştir.
2 Bu fıkranın 2007 ve müteakip yıllarda uygulanması ile ilgili olarak, 29/12/2006 tarihli ve 26391 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan 20/12/2006 tarihli ve 2006/11450 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın 1 inci maddesine bakınız.
Karar Sayısı : 2006/11450
Hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlere, emeklilere, gazilere, şehitlerin dul ve yetimlerine ait brüt 200 m2’yi
geçmeyen tek meskenin bina vergisi oranının 2007 ve müteakip yıllar için sıfıra indirilmesine ilişkin ekli Karar’ın
yürürlüğe konulması; Maliye Bakanlığı’nın 14/12/2006 tarihli ve 098539 sayılı yazısı üzerine, 1319 sayılı Emlak Vergisi
Kanunu’nun 8 inci maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca 20/12/2006 tarihinde kararlaştırılmıştır.
20/12/2006 TARİHLİ VE 2006/11450 SAYILI KARARNAMENİN EKİKARAR
MADDE 1 – 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü gereğince kendisine
bakmakla mükellef kimsesi olup onsekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını
belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret
bulunanların, gazilerin, özürlülerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m2’yi geçmeyen tek
meskene sahip olmaları halinde (intifa hakkına sahip olunması hali dahil), söz konusu meskene ait bina vergisi oranı,
2007 ve müteakip yıllar için sıfıra indirilmiştir.
MADDE 2 – Bu Karar 1/1/2007 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3 – Bu Karar hükümlerini Maliye Bakanı yürütür.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
66
EVRENSEL HİZMET KANUNU
Kanun Numarası : 5369
Kabul Tarihi : 16/6/2005
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 25/6/2005 Sayı : 25856
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Kanunun amacı; kamu hizmeti niteliğini haiz, ancak
işletmeciler tarafından karşılanmasında mali güçlük bulunan evrensel hizmetin
sağlanması, yürütülmesi ve elektronik haberleşme sektörü ile bu Kanun kapsamında
belirlenen diğer alanlarda evrensel hizmet yükümlülüğünün yerine getirilmesine
ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Tanımlar
Madde 2- Bu Kanunda geçen;
Bakanlık: Ulaştırma Bakanlığını,
Kurum: (Değişik: 5/11/2008-5809/67 md.) Bilgi Teknolojileri ve İletişim
Kurumunu,
Elektronik haberleşme: İşaret, sembol, ses, görüntü ve elektrik işaretlerine
dönüştürülebilen her türlü verinin kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik,
elektromanyetik, elektrokimyasal, elektromekanik ve diğer iletim sistemleri
vasıtasıyla iletilmesini, gönderilmesini ve alınmasını,
Evrensel hizmet: (Değişik: 5/11/2008-5809/67 md.) Türkiye Cumhuriyeti
sınırları içinde coğrafi konumlarından bağımsız olarak herkes tarafından erişilebilir,
önceden belirlenmiş kalitede ve herkesin karşılayabileceği makul bir bedel
karşılığında asgari standartlarda sunulacak olan, internet erişimi de dahil elektronik
haberleşme hizmetleri ile bu Kanun kapsamında belirlenecek olan diğer hizmetleri,
Evrensel hizmet yükümlüsü: (Değişik: 5/11/2008-5809/67 md.) Elektronik
haberleşme sektöründe, ilgili mevzuatına göre Kurumca yetkilendirilmiş ve bu
Kanun kapsamındaki hizmetleri sağlamakla yükümlü kılınan işletmeciyi,
Evrensel hizmetin net maliyeti: Bir işletmecinin, evrensel hizmet
yükümlülüğünün gereklerini yerine getirmek için sağladığı durum ile hiç yükümlü
olmasaydı içinde bulunacağı durum arasındaki net maliyet farkını,
Kanunlar
67
İşletmeci: (Değişik: 5/11/2008-5809/67 md.) İlgili mevzuatına göre
Kurumca veya bu Kanun kapsamına alınmış hizmetler bakımından ilgili diğer
mercilerce yetkilendirilmiş olan işletmecileri,
Alt yapı: (Ek: 5/11/2008-5809/67 md.) Evrensel hizmetin sağlanmasını
teminen hizmetin verilebilmesi için gerektiğinde öncelikle fiziki ortamın
oluşturulmasına yönelik her türlü teçhizat, ekipman, bilgisayar, yazılım ve donanımı,
Deniz haberleşme hizmetleri: (Ek: 5/11/2008-5809/67 md.) Sahil telsiz
istasyonları aracılığıyla telsiz sistemleri kullanılarak gemi-kara ve gemi-gemi
arasında ses ve veri şeklinde yapılan haberleşme hizmetlerini,
Deniz yolu ile yolcu taşıma işletmecisi: (Ek: 5/11/2008-5809/67 md.) Ana
kara ile ada arasında yolcu taşıma işini yapan ve Denizcilik Müsteşarlığından hat
izni almış olan işletmeciyi,
Seyir güvenliği haberleşme hizmetleri: (Ek: 5/11/2008-5809/67 md.) Her
türlü deniz araçlarının emniyetli seyirleri için ses ve veri şeklinde yapılan telsiz
yayın hizmetlerini,
İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İlkeler, Yükümlülük ve Hizmet Türleri
İlkeler
Madde 3- Evrensel hizmetin sağlanmasında ve bu hususta yapılacak
düzenlemelerde aşağıdaki ilkeler göz önüne alınır:
a) Evrensel hizmetten, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yaşayan
herkes, bölge ve yaşadığı yer ayırımı gözetilmeksizin yararlanır.
b) Evrensel hizmet, fert başına gayrisafi yurt içi hasıla tutarı da göz önünde
bulundurularak karşılanabilir ve makul fiyat seviyesinde sunulur.
c) Düşük gelirliler, özürlüler ve sosyal desteğe ihtiyacı olan grupların da
evrensel hizmetten yararlanabilmesi için uygun fiyatlandırma ve teknoloji
seçeneklerinin uygulanabilmesine yönelik tedbirler alınır.
d) Evrensel hizmet, önceden belirlenmiş hizmet kalitesi standartlarında
sunulur.
e) Evrensel hizmetin sunulmasında ve ulaşılmasında devamlılık esastır.
İşletmecinin yükümlülüğü
Madde 4- İşletmeciler, bu Kanunda belirlenen evrensel hizmeti sağlamakla
yükümlüdür. İmtiyaz ve görev sözleşmeleri ile ruhsat ve genel izinlerde her ne ad
altında olursa olsun 3 üncü maddede belirtilen ilkelere aykırı düzenlemeler
yapılamaz.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
68
(Ek fıkra: 5/11/2008-5809/67 md.) Bilgi teknolojileri yaygınlığı, internet
alt yapısı ve karasal sayısal yayıncılık için ihtiyaç duyulan alt yapı malzemelerinin
alımı ve montajı ile ulaşımı deniz yolu ile sağlanabilen yolcu taşıma hizmetlerinde
yükümlü işletmeci şartı aranmaz.
Evrensel hizmetin kapsamı
Madde 5- Evrensel hizmet;
a) Sabit telefon hizmetlerini,
b) Ankesörlü telefon hizmetlerini,
c) Basılı veya elektronik ortamda sunulacak telefon rehber hizmetlerini,
d) Acil yardım çağrıları hizmetlerini,
e) İnternet hizmetlerini,
f) (Değişik: 5/11/2008-5809/67 md.) Ulaşımı deniz yoluyla sağlanabilen
yerleşim alanlarına yolcu taşıma hizmetlerini,
g) (Ek: 5/11/2008-5809/67 md.) Deniz haberleşmesi ve seyir güvenliği
haberleşme hizmetlerini,
Kapsar.
Evrensel hizmetin kapsamı; ülkenin sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik
şartları da göz önünde bulundurularak, üç yılı aşmamak üzere belirli aralıklarla,
Kurumun ve işletmecilerin de görüşlerini alarak Bakanlıkça yapılacak teklif üzerine
Bakanlar Kurulunca yeniden belirlenebilir.
Kanunlar
69
GELİR VERGİSİ KANUNU
Kanun Numarası : 193
Kabul Tarihi : 31/12/1960
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 6/1/1961 Sayı : 10700
Tazminat ve yardımlarda:
Madde 25 – Aşağıda yazılı tazminat ve yardımlar Gelir Vergisinden
müstesnadır:
1. Ölüm, sakatlık, hastalık ve işsizlik sebepleriyle verilen tazminat ve
yapılan yardımlar;
2. Muhtaç olanlara belli bir süre için veya hayat kaydiyle yapılan yardımlar
(Asker ailelerine yapılan yardımlarla hayır derneklerinin ve yardım sandıklarının
yardımları mutlak olarak bu istisnaya girerler.);
............
9. Yardım sandıkları tarafından statüleri gereğince kendi üyelerine ölüm,
sakatlık, hastalık, doğum, evlenme gibi sebeplerle yapılan yardımlar.
Sakatlık indirimi:
Madde 31-(Değişik:9/4/2003-4842/3 md.)
Çalışma gücünün asgarî % 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci
derece sakat, asgarî % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat,
asgarî % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır ve
aşağıda sakatlık dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının
ücretinden indirilir.
Sakatlık indirimi; 1
- Birinci derece sakatlar için 440.000.000 lira (600 Yeni Türk Lirası) ,
- İkinci derece sakatlar için 220.000.000 lira (300 Yeni Türk Lirası) ,
- Üçüncü derece sakatlar için 110.000.000 lira (150 Yeni Türk Lirası)dır.
Sakatlık derecelerinin tespit şekli ile uygulamaya ilişkin esas ve usuller
Maliye, Sağlık ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlıklarınca bu konuda
müştereken hazırlanacak bir yönetmelik ile belirlenir.
1 Bu maddede yer alan 9/4/2003 tarihli ve 4842 sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle getirilen sakatlık
indirim tutarları aynen bırakılmış, daha sonra 28/12/2007 tarihli ve 26740 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanan Maliye Bakanlığının (Seri No: 266) Tebliği ile 2008 takvim yılında uygulanmak üzere
getirilen miktar metne parantez içinde siyah puntoyla işlenmiştir
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
70
Diğer indirimler
Madde 89- (16/7/2004-5228/28 md.)
…………..
3. Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilen
özürlülerin beyan edilen gelirlerine, 31 inci maddede yer alan esaslara göre
hesaplanan yıllık indirim (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi
bulunan serbest meslek erbabı ile hizmet erbabı (tevkifat matrahı dahil) da
yararlanır.).
Kanunlar
71
GENÇLİK VE SPOR GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN
TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 3289
Kabul Tarihi : 21/5/1986
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 28/5/1986 Sayı: 19120
Görev
Madde 2 – Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlüğünün görevleri
şunlardır:
o) (Ek: 1/7/2005-5378/33 md.) Özürlü bireylerin spor yapabilmelerini
sağlamak ve yaygınlaştırmak üzere; spor tesislerinin özürlülerin kullanımına da
uygun olmasını sağlamak, spor eğitim programları ve destekleyici teknolojiler
geliştirmek, gerekli malzemeyi sağlamak, konu ile ilgili bilgilendirme ve
bilinçlendirme çalışmaları ile yayınlar yapmak, spor adamları yetiştirmek, özürlü
bireylerin spor yapabilmesi konusunda ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği yapmak,
….
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
72
GÜMRÜK KANUNU
Kanun Numarası : 4458
Kabul Tarihi : 27/10/1999
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 4/11/1999 Sayı : 23866
Gümrük Vergilerinden Muafiyet ve İstisna
Madde 167 – Aşağıda sayılan hallerde, serbest dolaşıma sokulacak eşya
gümrük vergilerinden muaftır:
.............
7 . Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu yararına çalışan dernekler ve
Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar tarafından ticari gaye
güdülmemek ve kuruluş amaçları doğrultusunda kullanılmak üzere ithal edilen
eşyadan;
a) Eğitim, bilim ve kültürel amaçlı eşya ile bilimsel alet ve cihazlar,
b) Tıbbi teşhis, tedavi ve araştırma yapılmasına mahsus alet ve cihazlar,
c) Bilimsel araştırma amacına yönelik hayvanlar ile biyolojik veya
kimyasal maddeler,
d) İnsan kaynaklı tedavi edici maddeler ile kan gruplama ve doku tipi
ayırma belirteçleri,
e) İlaç özelliği olan ürünlerin kalite kontrolü amacına yönelik maddeler,
12. Diğer eşya;
a) Malul ve sakatların kullanımına mahsus eşya,
b) Doğal afetlerden zarar görenlere gönderilen eşya,
c) Türkiye'de düzenlenen uluslararası spor müsabakalarında kullanılmak
üzere getirilen eczacılık ürünleri,
Bu maddenin 4 ila 12 inci fıkralarında yer alan eşyayı tanımlamaya,
bunların cins, nevi ve miktarları ile muafiyet ve istisna uygulanacak tutarları
belirlemeye, maktu hadleri sıfıra kadar indirmeye veya iki katına kadar çıkartmaya
ve sürelerle ilgili alt ve üst sınırları belirlemeye ve bu muafiyet ve istisnayı farklı
eşyalar itibariyle birlikte veya ayrı ayrı uygulatmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
….
Kanunlar
73
İL ÖZEL İDARESİ KANUNU
Kanun Numarası : 5302
Kabul Tarihi : 22/2/2005
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 4/3/2005 Sayı : 25745
İl özel idaresinin görev ve sorumlulukları
Madde 6- ..........
İl özel idaresi hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun
yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin
durumuna uygun yöntemler uygulanır
….
İl özel idaresinin giderleri
Madde 43- İl özel idaresinin giderleri şunlardır:
h) Yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yapılacak sosyal hizmet ve
yardımlar.
…..
İl özel idaresi hizmetlerine gönüllü katılım
Madde 65- İl özel idaresi sağlık, eğitim, spor, çevre, trafik ve kültür
hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik
hizmetlerin yapılmasında ilde dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik,
tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik
programlar uygular.
Gönüllülerin nitelikleri ve çalıştırılmalarına ilişkin usul ve esaslar İçişleri
Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
…..
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
74
İLKÖĞRETİM VE EĞİTİM KANUNU
Kanun Numarası : 222
Kabul Tarihi : 5/1/1961
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 12/1/1961 Sayı : 10705
Madde 1 – İlköğretim, kadın erkek bütün Türklerin milli gayelere uygun
olarak bedeni, zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel
eğitim ve öğretimdir.
…….
Madde 12 – Mecburi ilköğrenim çağında bulundukları halde zihnen,
bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan özürlü olan çocukların özel eğitim ve öğretim
görmeleri sağlanır.
…..
Kanunlar
75
İMAR KANUNU
Kanun Numarası : 3194
Kabul Tarihi : 3/5/1985
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 9/5/1985 Sayı : 18749
…..
Ek Madde 1 – (Ek : 30/5/1997 - KHK - 572/1 md.)
Fiziksel çevrenin özürlüler için ulaşılabilir ve yaşanılabilir kılınması için,
imar planları ile kentsel,sosyal,teknik altyapı alanlarında ve yapılarda, Türk
Standartları Enstitüsünün ilgili standardına uyulması zorunludur.
…..
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
76
İŞ KANUNU
Kanun Numarası : 4857
Kabul Tarihi : 22/5/2003
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 10/6/2003 Sayı : 25134
Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu
Madde 30 – (Değişik : 15/5/2008-5763/2 md.)
İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde
yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü
işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.
Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda
çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli
iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre
çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür.
Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla
olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken sakatlananlara öncelik tanınır.
İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu
aracılığı ile sağlarlar. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin nitelikleri, hangi işlerde
çalıştırılabilecekleri, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları
özel çalışma ile mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe
alınacakları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.
Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamaz ve yukarıdaki hükümler
uyarınca işyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar
hesaba katılmaz.
Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti
ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde,
işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak
ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır.
Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine
getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında
tazminat öder.
Özel sektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan 17/7/1964
tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi özürlü sigortalılar ile 1/7/2005
tarihli ve 5378 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen korumalı işyerlerinde
çalıştırılan özürlü sigortalıların, aynı Kanunun 72 nci ve 73 üncü maddelerinde
sayılan ve 78 inci maddesiyle belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden
hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası özürlü
çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu şekilde
Kanunlar
77
çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan
sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisi Hazinece karşılanır. İşveren
hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları
sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet
belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve
sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile
Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu
fıkraya göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde,
Hazinece Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden
kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir. Hazinece karşılanan prim
tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak
dikkate alınmaz. (Ek cümle: 31/7/2008-5797/10 md.) Bu fıkrada düzenlenen teşvik,
kamu idareleri hariç 506 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalılara ilişkin matrah ve
oranlar üzerinden olmak üzere, 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi
kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır. Bu fıkranın
uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir. 1
Bu maddeye aykırılık hallerinde 101 inci madde uyarınca tahsil edilecek
cezalar, özürlülerin ve eski hükümlülerin mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyonu,
kendi işini kurmaları, özürlünün iş bulmasını sağlayacak destek teknolojileri ve bu
gibi projelerde kullanılır. Tahsil edilen cezaların kullanımına ilişkin hususlar,
Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün koordinatörlüğünde, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Özürlüler İdaresi Başkanlığı,
Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü ve Türkiye Sakatlar
Konfederasyonu ile en çok işçi ve işvereni temsil eden üst kuruluşların birer
temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından karara bağlanır. Komisyonun çalışma
usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.
Eski hükümlü çalıştırılmasında, kanunlardaki kamu güvenliği ile ilgili
hizmetlere ilişkin özel hükümler saklıdır.
Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğuna aykırılık
Madde 101 - Bu Kanunun 30 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak
özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı
her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için yediyüzelli milyon lira para
cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf
tutulamaz.
1 15/5/2008 tarihli ve 5763 sayılı Kanunun 38 nci maddesiyle bu fıkranın 1/7/2008 tarihinde yürürlüğe
gireceği hüküm altına alınmıştır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
78
İdari para cezalarının uygulanmasına ilişkin hususlar
Madde 108 – (Değişik: 15/5/2008-5763/10 md.)
Bu Kanunda öngörülen idari para cezaları, 101 ve 106 ncı maddelerdeki
idari para cezaları hariç, gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı Bölge Müdürünce verilir. 101 ve 106 ncı maddeler kapsamındaki idari
para cezaları ise doğrudan Türkiye İş Kurumu İl Müdürü tarafından verilir ve genel
esaslara göre tahsil edilir. 106 ncı maddeye göre verilecek idari para cezası için,
4904 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin (h) bendindeki tutar esas alınır.
Kanunlar
79
KALITSAL HASTALIKLARLA MÜCADELE
KANUNU
Kanun Numarası : 3960
Kabul Tarihi : 28/12/1993
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 30/12/1993 Sayı : 21804
Madde 1 – (Değişik: 1/7/2005-5378/36 md.)
Devlet, kalıtsal kan hastalıklarından thalessemia ve orak hücreli anemi dahil
olmak üzere, bütün kalıtsal kan hastalıklarıyla ve özürlülüğe yol açan diğer kalıtsal
hastalıklarla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele eder. Bunun için
gerekli ödenek Sağlık Bakanlığı yılı bütçesine konulur.
Kalıtsal kan hastalıklarıyla ve özürlülüğe yol açan diğer kalıtsal hastalıklarla
koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele için gerekli önlemler ve bu
konuda uygulanacak usul ve esaslar Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.
Madde 2 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Madde 3 – Bu Kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
80
KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU
Kanun Numarası : 2918
Kabul Tarihi : 13/10/1983-
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 18/10/1983 Sayı : 18195
Sürücü belgesi sınıfları:
Madde 38 – Sürücü belgeleri, kullanılacak araçların cinslerine ve gruplarına
göre aşağıdaki sınıflara ayrılmıştır.
………….
"H" Sınıfı Sürücü Belgesi,
Özel tertibatlı olarak, imal, tadil veya teçhiz edilmiş motosiklet veya
otomobil türünden araçları kullanacak hasta veya sakatlara,
Verilen sürücü belgeleridir.
Park etmenin yasak olduğu yerler ve haller:
Madde 61 – Taşıt yolu üzerinde;
..........
o) (Ek: 1/7/2005-5378/31 md.) Özürlülerin araçları için ayrılmış park
yerlerinde,
Park etmek yasaktır.
(Değişik: 21/5/1997 - 4262/4 md.) Bu madde hükümlerine uymayan
sürücüler 1 800 000 lira para cezası ile cezalandırılırlar. (Ek cümle: 1/7/2005-
5378/31 md.) (o) bendinin ihlâli hâlinde para cezası iki kat artırılır.
Çocuk, hasta ve sakat taşıtları, gözleri görmeyen yayalar, yürüyüş kolları:
Madde 77 – Bu Kanun açısından;
a) Çocuk, hasta ve sakatlara ait motorsuz taşıtların sürücülerine, yayalarla
ilgili hükümler uygulanır.
b) Gözleri görmeyen ve yönetmelikte gösterilen özel işaret ve benzerlerini
taşıyan kişilerin, taşıt yolu üzerinde bulunmaları halinde, bütün sürücülerin
yavaşlamaları ve gerekiyorsa durmaları ve yardımcı olmaları zorunludur.
c) Bir yetkili veya görevli yönetimindeki yürüyüş kolları arasından geçmek
yasaktır.
(Değişik: 21/5/1997 - 4262/4 md.) Bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendi
hükmüne uymayan sürücüler 3 600 000 lira, (c) bendi hükmüne uymayan sürücüler 1
800 000 lira para cezası ile cezalandırılırlar.
Kanunlar
81
KAT MÜLKİYETİ KANUNU
Kanun Numarası : 634
Kabul Tarihi : 23/6/1965
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 2/7/1965 Sayı : 12038
F) Yenilik ve ilaveler:
I - Faydalı olanlar:
Madde 42 – Kat malikleri, ana gayrimenkulün ortak yerlerinde kendi
başlarında bir değişiklik yapamazlar; ortak yerlerin düzgün veya bunları
kullanmanın daha rahat ve kolay bir hale konulmasına veya bu yerlerden elde
edilecek faydanın çoğaltılmasına yarayacak bütün yenilik ve ilaveler, kat
maliklerinin sayı ve arsa payı çoğunluğu ile verecekleri karar üzerine yapılır.
(Ek fıkra: 1/7/2005-5378/19 md.) Özürlülerin yaşamı için zorunluluk
göstermesi hâlinde, proje tadili kat maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı
toplantıda görüşülerek sayı ve arsa payı çoğunluğu ile karara bağlanır. Toplantının
bu süre içerisinde yapılamaması veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi
durumunda; ilgili kat malikinin talebi üzerine bina güvenliğinin tehlikeye
sokulmadığını bildirir komisyon raporuna istinaden ilgili mercilerden alınacak
tasdikli proje değişikliği veya krokiye göre inşaat, onarım ve tesis yapılır. İlgili
merciler, tasdikli proje değişikliği veya kroki taleplerini en geç altı ay içinde
sonuçlandırır. Komisyonun teşkili, çalışma usulü ile özürlünün kullanımından
sonraki süreç ile ilgili usul ve esaslar Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Özürlüler
İdaresi Başkanlığı tarafından müştereken hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.
Bu işlerin giderleri, yeniliklerden faydalananlar tarafından, faydalanma
oranına göre, ödenir.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
82
KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU
Kanun Numarası : 3065
Kabul Tarihi : 25/10/1984
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 2/11/1984 Sayı : 18563
Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar
Madde 17 – .............
2. Sosyal Amaç Taşıyan İstisnalar:
a) Yukarıda sayılan kurum ve kuruluşların hastane, nekahathane, klinik,
dispanser, prevantoryum, sanatoryum, kan bankası ve organ nakline mahsus
bankalar, anıtlar, botanik ve zooloji bahçeleri, parklar ile veteriner, bakteriyoloji,
seroloji ve distofajin laboratuvarları gibi kuruluşlar, öğrenci veya yetiştirme yurtları,
yaşlı ve sakat bakım ve huzurevleri, parasız fukara aşevleri, düşkünevleri ve
yetimhaneleri işletmek veya yönetmek suretiyle ifa ettikleri kuruluş amaçlarına
uygun teslim ve hizmetleri,
4. Diğer İstisnalar:
s) (Ek: 1/7/2005-5378/32 md.) Özürlülerin eğitimleri, meslekleri, günlük
yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar
programları.
İstisna edilmiş işlemlere indirim:
Madde 32 – Bu Kanunun 11, 13, 14 ve 15 inci maddeleri ile 17 nci
maddenin (4) numaralı fıkrasının (s) bendi uyarınca vergiden istisna edilmiş bulunan
işlemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma Değer Vergisi,
mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanacak Katma Değer Vergisinden
indirilir. Vergiye tabi işlemlerin mevcut olmaması veya hesaplanan verginin
indirilecek vergiden az olması hallerinde indirilemeyen Katma Değer Vergisi,
Maliye ve Gümrük Bakanlığınca, tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara
iade olunur.
Geçici Madde 25 - (Ek: 4/6/2008-5766/12 md.)
Bu maddenin yürürlük tarihinden önce Kanunun 17 nci maddesinin (4)
numaralı fıkrasının (s) bendinde düzenlenen istisnadan vazgeçen mükelleflerin, bu
maddenin yürürlük tarihini izleyen ayın sonuna kadar istisnadan vazgeçme
taleplerini geri almaları halinde, 18 inci maddenin (3) numaralı fıkrasının ikinci
cümlesinde yer alan hüküm uygulanmaz. Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve
esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Kanunlar
83
MESLEKİ EĞİTİM KANUNU
Kanun Numarası : 3308
Kabul Tarihi : 5/6/1986
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 19/6/1986 Sayı : 19139
Özel eğitim kursları
Madde 39 – Bakanlık, özel eğitime muhtaç kişilere iş hayatında geçerliliği
olan görevlere hazırlayıcı özel meslek kursları düzenler. Kursların düzenlenmesinde
ve uygulanmasında bu kişilerin ilgi, ihtiyaç ve yetenekleri dikkate alınır.
Kurslara katılanlar kursa devam ettikleri sürece bu Kanunun çırak ve
öğrencilere verdiği haklardan yararlanırlar.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
84
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞININ TEŞKİLAT VE
GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 3797
Kabul Tarihi : 30.4.1992
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 12.5.1992 Sayı : 21226
EK MADDE 3- (Değişik 24/7/2008-5793/25 md.) 1
Özürlü sağlık kurulu raporu düzenlemeye yetkili sağlık kurum veya
kuruluşlarınca verilen sağlık kurulu raporuyla asgari % 20 özürlü olduğu tespit
edilen ve özel eğitim değerlendirme kurulları tarafından da eğitsel değerlendirme ve
tanılamaları yapılarak 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları
Kanunu kapsamında açılan özel eğitim okulları ile özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezlerinde verilen destek eğitimini almaları uygun görülen; görme, işitme, dilkonuşma,
spastik, zihinsel, ortopedik veya ruhsal özürlü bireylerin; eğitim
giderlerinin her yıl Maliye Bakanlığınca belirlenen tutarı, Millî Eğitim Bakanlığı
bütçesine bu amaçla konulan ödenekten karşılanır. Bu özürlü bireylerin, özür
grupları ve dereceleri ile özür niteliğine göre eğitim programlarının kapsamı ve
eğitim süreleri, Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüşü alınmak suretiyle Bakanlıkça
hazırlanacak ve bu Kanunun yayımını izleyen 6 ay içinde yürürlüğe konulacak
yönetmelikle belirlenir.
Söz konusu eğitim hizmetini sunan veya yararlananların, gerçek dışı
beyanda bulunmak suretiyle fazladan ödemeye sebebiyet vermeleri durumunda bu
tutarlar, iki katı ve kanuni faiziyle birlikte ilgililerden müteselsilen geri tahsil edilir.
Bu fiillerin özel eğitim okulları ile özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri
tarafından tekrarı hâlinde, ayrıca kurum açma izinleri iptal edilir.
1 5793 sayılı Kanunun 25 inci maddesiyle değiştirilen bu maddenin yürürlük tarihi,
5793 sayılı Kanunun 48 inci maddesi gereğince 01.01.2009’dur.
Kanunlar
85
MİLLİ EĞİTİM TEMEL KANUNU
Kanun Numarası : 1739
Kabul Tarihi : 14/6/1973
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 24/6/1973 Sayı : 14574
Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri
I – Genellik ve eşitlik:
Madde 4 – Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayırımı
gözetilmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa
imtiyaz tanınamaz.
II – Ferdin ve toplumun ihtiyaçları:
Madde 5 – Milli eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve kabiliyetleri
ile Türk toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenlenir.
V – Fırsat ve imkân eşitliği:
Madde 8 – Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkân eşitliği sağlanır.
Maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim
kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs,
kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılır.
Özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler
alınır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
86
MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ KANUNU
Kanun Numarası : 197
Kabul Tarihi : 18/2/1963
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 23/2/1963 Sayı : 11342
İstisnalar:
Madde 4 – (Değişik: 26/11/1980 - 2348/4 md.)
Aşağıda yazılı motorlu taşıtlar vergiden müstesnadır.
...............
c) (Değişik: 25/12/2003-5035/22 md.) Sakatlık dereceleri % 90 ve daha
fazla olan malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile diğer malûl ve engellilerin,
bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar.
Kanunlar
87
NOTERLİK KANUNU
Kanun Numarası : 1512
Kabul Tarihi : 18/1/1972
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 5/2/1972 Sayı : 14090
İlgilinin işitme, konuşma veya görme özürlü olması:
Madde 73- (Değişik: 1/7/2005-5378/23 md.)
Noter, ilgilinin işitme, konuşma veya görme özürlü olduğunu anlarsa,
işlemler özürlünün isteğine bağlı olmak üzere iki tanık huzurunda yapılır. İlgilinin
işitme veya konuşma özürlü olması ve yazı ile anlaşma imkânının da bulunmaması
hâlinde, iki tanık ve yeminli tercüman bulundurulur.
İmza yerine işaret, mühür veya parmak izi kullanılması:
Madde 75 – İlgililerle tanık, tercüman ve bilirkişi imza atamadıkları ve
imza yerine geçen bir el işareti kullanmadıkları takdirde, varsa mühür, yoksa sol
elinin başparmağı, bu da yoksa diğer parmaklarından biri bastırılır ve hangi
parmağın bastırıldığı yazılır.
(Değişik ikinci fıkra: 1/7/2005-5378/24 md.) Bir noterlik işleminde imza
atılmış veya imza yerine geçen el işareti yapılmış olmasına rağmen, ilgilisi ister veya
adına işlem yapılan ve imza atabilen görme özürlüler hariç olmak üzere noter,
işlemin niteliği, imzayı atan veya el işaretini yapan şahsın durumu ve kimliği
bakımından gerekli görürse, yukarıdaki fıkradaki usul dairesinde ilgili, tanık,
tercüman veya bilirkişinin parmağı da bastırılır. Mühür kullanılması hâlinde
parmağın da bastırılması zorunludur.
Tanık, tercüman ve bilirkişinin andı noter tarafından Hukuk Yargılama
Usulü Kanunu uyarınca yaptırılır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
88
NÜFUS HİZMETLERİ KANUNU
Kanun Numarası : 5490
Kabul Tarihi : 25/4/2006
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 29/4/2006 Sayı : 26153
…
Bulunmuş çocuklar ve zihinsel özürlü kişiler
MADDE 19- (1) Yaşının küçüklüğü nedeniyle kendisini ifade edemeyen
bulunmuş çocukların nüfus kütüklerine kaydedilmesi, kolluk görevlileri veya ilgili
kurumların bu durumu belirten tutanaklarına veya ilgililerin beyanlarına dayanılarak
bulundukları yerin nüfus müdürlüğünce yapılır.
(2) Zihinsel özürlü olup da bulunmuş onsekiz yaşından büyük kişileri,
mahkemece tayin edilecek olan kayyımları bildirmekle yükümlüdür. Bildirimin tam
teşekküllü devlet hastanesinden alınacak sağlık kurulu raporu ile nüfus müdürlüğüne
yapılması zorunludur.
(3) Bu kişiler hakkında düzenlenen tutanaklarda doğum tarihi, adı ve soyadı
ile ana ve baba adı belirtilmemiş ise; nüfus müdürlüğünce ad ve soyad ile ana ve
baba adı verilir. Doğum tarihi belirlenmemişse resmî sağlık kuruluşunca tespit
edilmesi sağlanır.
Kanunlar
89
ÖDEME GÜCÜ OLMAYAN VATANDAŞLARIN TEDAVİ
GİDERLERİNİN YEŞİL KART VERİLEREK DEVLET
TARAFINDAN KARŞILANMASI HAKKINDA KANUN 1
Kanun Numarası : 3816
Kabul Tarihi : 18.6.1992
Yayımlandığı R Gazete : Tarih: 3.7.1992 Sayı : 21273
Amaç
Madde 1 – Bu Kanunun amacı, hiç bir sosyal güvenlik kurumunun
güvencesi altında olmayan ve sağlık hizmetleri giderlerini karşılayacak durumda
bulunmayan Türk vatandaşlarının bu giderlerinin, Devlet tarafından karşılanması ve
bu hususta uyulacak usul ve esasların belirlenmesidir.
Kapsam
Madde 2 – (Değişik: 17/4/2008-5754/87 md.)
Bu Kanun; 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendi kapsamında sigortalı olmakla birlikte, 4857 sayılı Kanunun 13 ve 14 üncü
maddelerine göre kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar ile bu Kanuna göre ev
hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar hariç hiçbir sosyal
güvenlik kurumunun güvencesi altında bulunmayan ve bu Kanunun öngördüğü usul
ve esaslar çerçevesinde belirlenecek aile içindeki kişi başına düşen gelir payının
aylık tutarı 4857 sayılı İş Kanununa göre belirlenen brüt asgari ücretin 1/3 ünden az
olan ve Türkiye'de ikamet eden Türk vatandaşlarının; 5510 sayılı Kanun hükümleri
çerçevesinde sağlanacak sağlık yardımlarını kapsar.
Yeşil kart almaya hak kazananlara 18 yaşını doldurmamış çocuklar da dâhil
başvuru tarihi esas alınarak yeşil kart düzenlenir. Ancak bu kişilerin yeşil kart veren
birimlere başvuru tarihinden önceki bir tarihte acil haller nedeniyle sağlık hizmeti
sunucusuna başvurması halinde, yeşil kart veren birimlere başvuru tarihinden önceki
doksan günü geçmemesi kaydıyla sağlık hizmet sunucusuna başvurduğu tarih
itibariyle yeşil kart düzenlenir.
Ancak, herhangi bir sağlık güvencesi altında olanlara bağımlı olarak sağlık
hizmetlerinden yararlanması gerekenler, silah altında bulunanlar bu Kanun kapsamı
dışındadır.
15510 sayılı Kanunun 17/4/2008 tarihli ve 5754 sayılı Kanunun 64 üncü maddesi ile değişik
106 ncı maddesi ile bu Kanunun 5754 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden itibaren iki yıl
sonra yürürlükten kalkacağı hüküm altına alınmıştır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
90
Ayrıca, hane halkı arasında genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü
olduğu kişi kapsamında olmayan birisinin bulunması halinde, bu Kanunun
öngördüğü usul ve esaslar çerçevesinde belirlenecek aile içindeki kişi başına düşen
gelir payının aylık tutarı dikkate alınarak bu Kanun kapsamında değerlendirilir.
Birinci fıkradaki miktarı üç katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu
yetkilidir.
Yeşil Kartın ve sağlık hizmetlerinin verilişi
Madde 8 – Yeşil kart, gerekli araştırma ve incelemeler yapıldıktan sonra, il
ve ilçe idare kurullarının kararı üzerine valilik ve kaymakamlıkça hak sahiplerine
verilir.
Cezai müeyyideler
Madde 10 – (Değişik:14/7/2004 – 5222/2 md.)
Bu Kanun kapsamına girecek durumda olmadığı halde gerçek dışı beyan
veya gerçeğin gizlenmesi suretiyle Yeşil Kart alarak ücretsiz tedaviden yararlananlar
ve yararlandırılanlar ile aylık geliri veya gelir payı bu Kanun kapsamı dışına
çıkmayı gerektirmesine rağmen Yeşil Karttan yararlanmaya veya yararlandırmaya
devam edenlere yapılan harcamalar kendilerinden, velilerinden veya kanunen
bakmakla yükümlü bulunan yakınlarından iki misli olarak geri alınır ve bu belgeleri
kullanan ve düzenleyenler hakkında ayrıca genel hükümlere göre ceza kovuşturması
yapılır.
Yeşil Kart sahibine verilen tedavi hizmetlerinin bedellerini gösteren fatura
ve benzeri belgelerin gerçeğe aykırı olarak düzenlenmesi suretiyle fazla ödemeye
sebebiyet verilmesi halinde, fazla ödenen meblağ, belgeyi tanzim edenlerden iki
misli olarak geri alınır ve bunlar hakkında genel hükümlere göre ceza kovuşturması
yapılır.
Saklı olan hükümler
Madde 11 – Özel kanunlara göre ücretsiz sağlık hizmetlerinden yararlanma
hakları olup da bu Kanuna göre Yeşil Kart talebinde bulunmayanların anılan
kanunlardan doğan hakları saklıdır.
Bu kanuna göre Yeşil Kart alacak durumda olmayanların ödeme gücünü
aşan sağlık hizmetleri ile bu Kanun kapsamında olmayan sağlık hizmetleri ile bu
Kanun kapsamında olmayan sağlık hizmetlerinin ücret ve bedellerinin
karşılanmasında 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Kanununun
hükümleri uygulanmaya devam edilir.
Kanunlar
91
ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARI
KANUNU
Kanun Numarası : 5580
Kabul Tarihi : 8/2/2007
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 14/2/2007 Sayı : 26434
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti uyruklu gerçek
kişiler, özel hukuk tüzel kişileri veya özel hukuk hükümlerine göre yönetilen tüzel
kişiler tarafından açılacak özel öğretim kurumlarına kurum açma izni verilmesi,
kurumun nakli, devri, personel çalıştırılması, kurumlara yapılacak malî destek ve bu
kurumların eğitim-öğretim, yönetim, denetim ve gözetimi ile yabancılar tarafından
açılmış bulunan özel öğretim kurumlarının; eğitim-öğretim, yönetim, denetim,
gözetim ve personel çalıştırılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Bu Kanun, Türkiye Cumhuriyeti uyruklu gerçek kişiler, özel hukuk tüzel
kişileri veya özel hukuk hükümlerine göre yönetilen tüzel kişilerce açılan özel
öğretim kurumları ile yabancılar tarafından açılmış bulunan özel öğretim
kurumlarını kapsar.
Tanımlar
MADDE 2 – Bu Kanunda geçen;
a) Bakanlık: Millî Eğitim Bakanlığını,
b) Kurum: Okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, özel eğitim okulları
ile çeşitli kursları, uzaktan öğretim yapan kuruluşları, dershaneleri, motorlu taşıt
sürücüleri kursları, hizmet içi eğitim merkezleri, öğrenci etüt eğitim merkezleri, özel
eğitim ve rehabilitasyon merkezleri ile benzeri özel öğretim kurumlarını,
c) Okul: Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve ortaöğretim özel
okullarını,
….
g) Çeşitli kurslar: Kişilerin sosyal, kültürel ve meslekî alanlarda bilgi,
beceri, yetenek ve deneyimlerini geliştirmek veya isteklerine göre serbest
zamanlarını değerlendirmek üzere faaliyet gösteren özel öğretim kurumlarını,
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
92
h) Özel eğitim okulu: Özel eğitim gerektiren bireylere hizmet veren, özel
olarak yetiştirilmiş personelin bulunduğu, geliştirilmiş eğitim programlarının
uygulandığı özel öğretim kurumunu,
….
k) Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi: Özel eğitim gerektiren bireylerin
konuşma ve dil gelişim güçlüğü, ses bozuklukları, zihinsel, fiziksel, duyusal, sosyal,
duygusal veya davranış problemlerini ortadan kaldırmak ya da etkilerini en az
seviyeye indirmek, yeteneklerini yeniden en üst seviyeye çıkarmak, temel öz bakım
becerilerini ve bağımsız yaşam becerilerini geliştirmek ve topluma uyumlarını
sağlamak amacıyla faaliyet gösteren özel öğretim kurumlarını,
ifade eder.
Kurum açma izni
MADDE 3 – Bir kurumda öğretime başlayabilmek için kurum açma izni
alınması zorunludur. İzin başvuruları ilgili millî eğitim müdürlüğüne yapılır.
Valilikçe yapılan inceleme sonucunda açılması uygun görülen okullar dışındaki
kurumlara kurum açma izni verilir. Valilikçe açılması uygun görülen okullara ilişkin
başvurular ise kurum açma izni verilmek üzere Bakanlığa gönderilir.
Kurum açma izni talebinin valilikçe reddedilmesi hâlinde, kurucu veya
kurucu temsilcisi tarafından taleplerinin reddine ilişkin işlemin tebliğinden itibaren
onbeş iş günü içinde Bakanlığa itirazda bulunulabilir. İtiraz, Bakanlıkça onbeş iş
günü içinde karara bağlanır.
Kurum açma izni alınmadıkça, kuruma öğrenci kaydı yapılamaz.
Kurum açma izni verilmesi, binanın kullanılış amaçlarına ve Bakanlıkça
belirlenen standartlara uygun ve yeterli bulunmasıyla birlikte aşağıdaki şartların
yerine getirilmesine bağlıdır:
a) Ders araç-gerecinin kurumun amaç ve ihtiyaçları için yeterli olduğunun
bir rapor ile tespit edilmesi.
b) Kurumun; yönetici, öğretmen ve diğer personelinin sayı ve nitelikleri
yönünden uygun bulunması ve bu kurumda çalışacaklarının belgelendirilmesi.
c) Kurumun yönetmelikleriyle öğretim programının Bakanlıkça incelenip
onanmış olması.
İlköğretim, ortaöğretim ve özel eğitim okulları için öğretim yılının
otuzuncu gününden sonra verilen kurum açma izinleri, ertesi ders yılından itibaren
geçerlidir.
Kurumlara ad verilmesine ilişkin esaslar yönetmelikle belirlenir.
Gerçek ve tüzel kişiler tarafından; hizmet içi eğitim kapsamına giren
faaliyetler dışında Kanun kapsamında belirtilen faaliyetler, bu Kanuna göre yetkili
makamlardan kurum açma izni alınmadan yapılamaz.
Kanunlar
93
Askerî okullar, emniyet teşkilâtına bağlı okullar ve din eğitimi-öğretimi
yapan kurumların aynı veya benzeri özel öğretim kurumları açılamaz.
…..
Kurum açma izninin iptali, kurumun kapatılması, devri ve nakli
MADDE 7 – Kurum açma izni verilen kurumlarda iki yıl içinde öğretime
başlamayan ile amacı dışında kullanıldığı tespit edilen kurumun, kurum açma
izinleri iptal edilir.
Özel öğretim kurumları, kurum açma şartlarından herhangi birini
kaybetmesi veya izinsiz değişiklik yapması, mevzuatta belirtilen sayıda personel
çalıştırılmaması veya mevzuata aykırı personel çalıştırılması, reklam ve ilana ilişkin
gerekli şartların yerine getirilmemesi halinde, davranışın ağırlık derecesine göre
onbeş günden az olmamak kaydıyla üç aya kadar geçici olarak, 1739 sayılı Milli
Eğitim Temel Kanununun genel ve özel amaçlarıyla temel ilkelerine uymayan,
kurumunu mevzuata uygun kapatmayan, geçici olarak kapatma cezası alan ve aynı
fiili tekrar işleyen kurumlar ise sürekli olarak kurum açma izni veren makam
tarafından kapatılır.
Okul kurucusu/kurucu temsilcisi; Bakanlığa, yönetici, öğretmen, uzman
öğretici, usta öğretici ve öğrenci/kursiyerlere en az üç ay önce yazılı olarak
bildirmek şartıyla ve gerekçesi Bakanlıkça uygun bulunduğu takdirde öğretim yılı
sonunda okulunu kapatabilir.
Okullar dışındaki diğer kurumların kurucusu/kurucu temsilcisi valiliğe,
yönetici, öğretmen, uzman öğretici, usta öğretici ve öğrenci/kursiyerlere en az üç ay
önce yazılı olarak bildirmek şartıyla ve gerekçesi valilikçe uygun bulunduğu
takdirde dönem sonunda kurumunu kapatabilir.
Kapanan veya kapatılan kurum; mühürlerini, yönetici, öğretmen ve
öğrencilerle ilgili bütün defterlerini, dosyalarını ve diğer evrakını ilgili valiliğe devir
ve teslim etmeye mecburdur. Devir ve teslimden kaçınan veya bu görevi
savsaklayan kurucu veya kurucu temsilcisi hakkında 5326 sayılı Kabahatler
Kanununun 32 nci maddesi uygulanır.
Kapatılan kurumlarla ilgili olarak öğrenci/kursiyer veya velilerinin,
kurucular aleyhine genel hükümlere göre dava açma hakları saklıdır.
Kurumların devri ve nakline ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
……
GEÇİCİ MADDE 4 – 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumu Kanunu hükümleri gereği izin almış olan özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezleri 31/12/2007 tarihine kadar Millî Eğitim Bakanlığınca belirlenen şartlara
uygun olarak açılış izinlerini yenilerler.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
94
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ KANUNU
Kanun Numarası : 4760
Kabul Tarihi : 6/6/2002
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 12/6/2002 Sayı : 24783
Diğer istisnalar
Madde 7 – Bu Kanuna ekli;
.............
2. (Değişik: 16/7/2004-5228/21 md.) (II) sayılı listede yer alan kayıt ve
tescile tâbi mallardan;
a) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³'ü aşanlar hariç), 87.04 (motor
silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G .T.İ.P. numaralarında yer
alanların, sakatlık derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,
b) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³'ü aşanlar hariç), 87.04 (motor
silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G .T.İ.P. numaralarında yer
alanların, bizzat kullanma amacıyla sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibat
yaptıran malûl ve engelliler tarafından,
c) (Ek: 4/6/2008-5766/19 md.) 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³'ü
aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11
G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, bu bendin (a) ve (b) alt bentlerinde belirtilen
malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın
veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu
G.T.İ.P. numaralarında yer alan malları hurdaya çıkaran malûl ve engelliler
tarafından,
Beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı,
…….......
Vergiden müstesnadır.
Verginin belgelerde gösterilmesi, matrahta, vergide ve mükellefiyette
değişiklikler
Madde 15 – ………..
2. a) (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olanların, veraset yoluyla
intikaller hariç ilk iktisabında istisna uygulanan malların istisnadan yararlananlar
dışındakilerce iktisabında, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil
işlemi yapılandan, kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte özel
tüketim vergisi alınır.(Ek hüküm: 4/6/2008-5766/19 md.) Kanunun 7 nci maddesinin
(2) numaralı bendi çerçevesinde istisnadan yararlananlar tarafından bu istisnadan
yararlanılarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi malları 5 yıldan fazla kullanarak elden
çıkarmaları durumunda bu hüküm uygulanmaz.
Kanunlar
95
ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARI
HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 4046
Kabul Tarihi : 24/11/1994
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 27/11/1994 Sayı : 22124
İş Kaybı Tazminatı Ödenmesi ve Diğer Hizmetlerin Verilmesi
Madde 21 – (Değişik birinci fıkra: 3/7/2005 - 5398/7 md.) Bu Kanuna
göre özelleştirme kapsamına alınan kuruluşların (iştirakler hariç) özelleştirmeye
hazırlanması, özelleştirilmesi, küçültülmesi veya faaliyetlerinin kısmen ya da
tamamen durdurulması, süreli ya da süresiz kapatılması veya tasfiye edilmesi
nedeniyle; bu kuruluşlarda iş sözleşmesine dayalı olarak ücret karşılığı çalışanlardan
iş sözleşmeleri tâbi oldukları iş kanunları ve toplu iş sözleşmeleri gereğince
tazminata hak kazanacak şekilde sona ermiş olanlara, kanunlardan ve yürürlükteki
toplu iş sözleşmelerinden doğan tazminatları dışında ilave olarak iş kaybı tazminatı
ödenir. Ayrıca bunların mesleklerinde geliştirilmesine, bir meslekte yetiştirilmesine
veya meslek edindirilmesine ilişkin eğitim giderleri ile yeni iş bulmalarına katkı
sağlamak amacıyla yapılacak giderler Özelleştirme Fonundan karşılanır. Özürlü
personele (ilgili kanunların öngördüğü I, II ve III. derece), bu maddede belirtilen
tutarın iki katı olarak iş kaybı tazminatı ödenir. İş kaybı tazminatı ödenmesi ve
sağlanabilecek diğer hizmetlere ilişkin işlemler Türkiye İş Kurumu Genel
Müdürlüğü tarafından yürütülür.
Özelleştirme kapsamına alınan kuruluşlarda iş kanunlarına tabi olarak
çalışırken; bunların özelleştirmeye hazırlanmaları, özelleştirilmesi, küçültülmesi,
faaliyetlerinin durdurulması, kapatılması veya tasfiye edilmesi nedenleriyle, bu
kuruluşların sermayelerindeki kamu payının % 50'nin altına düşmesinden, anonim
şirket haline dönüştürülmeyenlerin ise Devir -teslim tarihinden itibaren bir yıl
içinde, hizmet akitlerinin haklı neden olmaksızın işveren tarafından feshedilmesi
veya haklı nedenlerle kendileri tarafından feshedilmesi sonucu işsiz kalanlar bu
Kanunda belirtilen tazminat ve diğer hizmetlerden yararlanırlar.
................
(Değişik birinci cümle: 3/7/2005 - 5398/7 md.) İş kaybı tazminatı, günlük
net asgari ücretin iki katıdır.Bu madde kapsamına girenlerden,hizmet akdinin sona
erdiği tarihte aynı işveren ile hizmet akdi kesintisiz en az; 550 günden beri devam
edenlere 90 gün, 1100 günden beri devam edenlere 120 gün, 1650 günden beri
devam edenlere 180 gün, 2200 günden beri devam edenlere 240 gün süre ile iş kaybı
tazminatı verilir. Sözkonusu tazminat ve diğer hizmetlerden yararlanmaya hak
kazananların, bu tazminat ve hizmetlerden yararlanabilmeleri için,hizmet akitlerinin
sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde Türkiye İş Kurumuna başvurmaları
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
96
zorunludur. Türkiye İş Kurumu hak sahiplerinin başvurularını müteakip, gerekli
incelemeyi en geç 30 gün içinde sonuçlandırarak iş kaybı tazminatına hak
kazanıldığını tespit etmesi halinde hizmet akdinin feshi tarihinden geçerli olmak
üzere,inceleme ve buna ilişkin işlemlerin sonuçlanmasından itibaren 10 gün içinde iş
kaybı tazminatını aylık olarak ödemeye başlar. (Mülga son cümle: 3/7/2005 -
5398/7 md.)
Kanunlar
97
RADYO VE TELEVİZYONLARIN KURULUŞ VE
YAYINLARI HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 3984
Kabul Tarihi : 13/4/1994
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 20/4/1994 Sayı : 21911
Yayın İlkeleri
Madde 4 – (Değişik: 15/5/2002-4756/2 md.)
..............
Radyo, televizyon ve veri yayınlarında uyulması gereken yayın ilkeleri
şunlardır:
u) (Değişik: 1/7/2005-5378/37 md.) Kadınlara, güçsüzlere, özürlülere ve
çocuklara karşı şiddetin ve ayrımcılığın teşvik edilmemesi.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
98
SAĞLIK HİZMETLERİ TEMEL KANUNU
Kanun Numarası : 3359
Kabul Tarihi : 7/5/1987
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 15/5/1987 Sayı : 19461
Temel Esaslar
Madde 3 – Sağlık hizmetleriyle ilgili temel esaslar şunlardır:
...........
l) (Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/24 md.) Özürlü çocuk doğumlarının
önlenmesi için, gebelik öncesi ve gebelik döneminde tıbbi ve eğitsel çalışmalar
yapılır. Yeni doğan bebeklerin metabolizma hastalıkları için gerekli olan testlerden
geçirilerek risk taşıyanların belirlenmesine ilişkin tedbirler alınır.
m) (Ek: 1/7/2005-5378/34 md.) Rehabilite edici tıbbi hizmetlerde
kullanılan yardımcı araç ve gereçleri üretmek amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları
ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulacak kuruluşların açılış iznini vermeye
Sağlık Bakanlığı yetkilidir. Bu kurum ve kuruluşların açılış izninin verilmesine,
üretim ve personel standardına, işleyiş ve denetimi ile daha önce açılmış olan kurum
ve kuruluşların durumlarına ilişkin esaslar Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak
yönetmelikle düzenlenir.
Kanunlar
99
SEÇİMLERİN TEMEL HÜKÜMLERİ VE SEÇMEN
KÜTÜKLERİ HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 298
Kabul Tarihi : 26/4/1961
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 2/5/1961 Sayı : 10796
Genel yazım ve denetleme:
Madde 36 – ………
(Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/26 md.) Seçmen kütüğü yazımı sırasında,
seçmenin oyunu kullanmasını engelleyecek bir özürlülüğü varsa, forma kaydedilir.
……….
Sandığın konulacağı yer :
Madde 74 – (Değişik: 31/7/1998 - 4381/5 md.) Sandıkların konulacağı
yerleri ve oy verme işinin vaktinde sona ermesi için gerekli tedbirleri ilçe seçim
kurullarının denetiminde sandık kurulu tespit eder. Sandıkların konulacağı yerlerin
belirlenmesinde seçmenin oyunu kolaylıkla, serbestçe ve gizli şekilde verebilmesi
gözetilir. Özürlü seçmenlerin oylarını rahatlıkla kullanabilmeleri için gerekli
tedbirler alınır. Sandıklar okul (özel okullar ve özel dersaneler dahil) avlusu ve
salonların elverişli kısımları gibi genel yerlere, yetmediği takdirde kiralanacak
kahvehane, lokanta gibi yerlere konur. Kışla, karargah, ordugah gibi askeri bina ve
tesislerle karakollara ve parti binalarına, muhtarlık odalarına sandık konulamaz.
Üçten fazla sandık konulan binalarda bina sorumlularının görev esasları Yüksek
Seçim Kurulunca belirlenir.
…………..
Oy vermede sıra:
Madde 90 – Oy verme günü sandık başına gelecek seçmenler, sandık
kurulu önüne başkan tarafından sıra ile birer birer alınırlar. Gebeler, hastalar ve
sakatlar bekletilmezler. Yaşlılar önce alınabilirler.
……………..
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
100
Birleşik oy pusulasının atılması ve işaretleme :
Madde 93 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
Kapalı oy verme yerinde birleşik oy pusulasını katlayıp yapıştırdıktan
sonra, seçmen burasını terkeder ve birleşik oy pusulasını sandığa bizzat atar.
Körler, felçliler veya bu gibi bedeni sakatlıkları açıkça belli olanlar, bu
seçim çevresi seçmeni olan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir
seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Bir seçmen birden fazla malule refakat
edemez.
(Değişik üçüncü fıkra: 13/3/2008-5749/9 md.) Kurul başkanı, oyunu
kullanan seçmene kimlik kartını verirken seçmen listesindeki adı karşısına imzasını
attırır. İmza atamayanların sol elinin başparmağının izinin alınmasıyla yetinilir.
Bu parmağı olmayan seçmenin hangi parmağını bastığı yazılır.
Kanunlar
101
SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME
KURUMU KANUNU
Kanun Numarası : 2828
Kabul Tarihi : 24/5/1983
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 27/5/1983 Sayı : 18059
Amaç :
Madde 1 – Bu Kanunun amacı; korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç
aile, çocuk,özürlü,yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetlere ve bu hizmetleri
yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklar ile faaliyet
ve gelirlerine ait esas ve usulleri düzenlemektir.
Tanımlar:
Madde 3 – Kanunda geçen;
a) "Sosyal Hizmetler"; kişi ve ailelerin kendi bünye ve çevre şartlarından
doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi, manevi ve sosyal yoksunluklarının
giderilmesine ve ihtiyaçlarının karşılanmasına, sosyal sorunlarının önlenmesi ve
çözümlenmesine yardımcı olunmasını ve hayat standartlarının iyileştirilmesi ve
yükseltilmesini amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütününü,
b) "Korunmaya Muhtaç Çocuk"; beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi
güvenlikleri tehlikede olup;
1. Ana veya babasız, ana ve babasız,
2. Ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan,
3. Ana ve babası veya her ikisi tarafından terk edilen,
4. Ana veya babası tarafından ihmal edilip; fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri
veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere ve kötü
alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen ,
Çocuğu,
c) (Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/5 md.) "Özürlü", doğuştan veya
sonradan herhangi bir hastalık veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal
ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle normal yaşamın
gereklerine uymama durumunda olup; korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık
ve destek hizmetlerine ihtiyacı olan kişiyi,
d) (Ek: 1/7/2005-5378/26 md.) "Bakıma Muhtaç Özürlü"; özürlülük
sınıflandırmasına göre resmî sağlık kurulu raporu ile ağır özürlü olduğu
belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli
ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı
olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan kişiyi,
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
102
e) "Muhtaç Yaşlı"; sosyal veya ekonomik yönden yoksunluk içinde olup
korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç yaşlı statüsündeki kişiyi,
f) Sosyal hizmet kuruluşları; bu Kanunun amacına ve belirtilen esaslara
uygun faaliyette bulunan kuruluşlar olup bunlardan;
1. "Çocuk Yuvaları"; 0 - 12 yaş arası korunmaya muhtaç çocuklarla
gerektiğinde 12 yaşını dolduran kız çocuklarının, bedensel, eğitsel, psiko sosyal
gelişimlerini, sağlıklı bir kişilik veya iyi alışkanlıklar kazanmalarını sağlamakla
görevli ve yükümlü yatılı sosyal hizmet kuruluşlarını,
2. "Yetiştirme Yurtları"; 13 - 18 yaş arası korunmaya muhtaç çocukları
korumak, bakmak ve bir iş veya meslek sahibi edilmeleri ve topluma yararlı kişiler
olarak yetişmelerini sağlamakla görevli ve yükümlü olan yatılı sosyal hizmet
kuruluşlarını,
3. "Kreş ve Gündüz Bakımevleri"; 0 - 6 yaş grubundaki çocukların
bakımlarını gerçekleştirmek, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumak ve geliştirmek
ve bu çocuklara temel değer ve alışkanlıkları kazandırmak amacıyla kurulan ve yatılı
olmayan sosyal hizmet kuruluşlarını,
4. "Huzurevleri"; muhtaç yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda korumak ve
bakmak, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan yatılı sosyal
hizmet kuruluşlarını,
5. "Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri"; bedensel, zihinsel ve ruhsal
özürleri nedeniyle normal yaşamın gereklerine uymama durumunda olan
kişilerin,fonksiyon kayıplarını gidermek ve toplum içinde kendi kendilerine yeterli
olmasını sağlayan beceriler kazandırmak veya bu becerileri kazanamayanlara
devamlı bakmak üzere kurulan sosyal hizmet kuruluşlarını,
6. (Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/5 md.) "Çocuk ve Gençlik Merkezleri",
eşler arası anlaşmazlık, ihmal, hastalık, kötü alışkanlık, yoksulluk, terk ve benzeri
nedenlerle sokağa düşerek sosyal tehlike ile karşı karşıya kalan veya sokakta çalışan
çocuk ve gençlerin geçici süre ile rehabilitasyonlarını ve topluma yeniden
kazandırılmalarını sağlamak amacıyla kurulan yatılı ve gündüzlü sosyal hizmet
kuruluşlarını,
7. (Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/5 md.) "Kadın veya Erkek Konukevleri",
fiziksel, duygusal, cinsel ve ekonomik istismara uğrayan kadın veya erkeklerin
psiko-sosyal ve ekonomik problemlerinin çözümlenmesi sırasında varsa çocukları
ile birlikte ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla geçici bir süre kalabilecekleri yatılı
sosyal hizmet kuruluşlarını,
8. (Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/5 md.) "Toplum veya Aile Danışma
Merkezleri", toplumun ve ailenin gelişmesi için; bireyin katılımcı, üretken ve
kendine yeterli hale gelmesi amacıyla koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici,
rehberlik ve rehabilite edici işlevlerini, gerekirse diğer kuruluşlar ve gönüllülerle
işbirliği içerisinde sunmakla görevli bulunan gündüzlü sosyal hizmet kuruluşlarını,
Kanunlar
103
9. (Ek: 30/5/1997 - KHK - 572/5 md.) "Aile Danışma ve Rehabilitasyon
Merkezleri", özürlü çocukları kendi kendine yeterli düzeye getirmek, okul eğitimine
hazırlamak ve aile içi uyumu sağlamak amacıyla özürlü çocuklara ve ailelerine
hizmet sunan gündüzlü sosyal hizmet kuruluşlarını,
10. (Ek : 21/1/2000 - KHK - 594/1 md.) “Çok Amaçlı Sosyal Hizmet
Kuruluşları”; aynı yerleşkede ve/veya binada, birden çok sosyal hizmet kuruluşunun
tek yönetim ve denetim altında kurulmasına ve çalışmasına imkan tanıyan sosyal
hizmet kuruluşlarını,
11. (Ek: 1/7/2005-5378/26 md.) "Çocuk evleri"; 0-18 yaşlar arasındaki
korunmaya muhtaç çocukların kaldığı ev birimlerini,
12. (Ek 10/2/2007-5579/1 md.)"Yaşlı Hizmet Merkezi"; Yaşlı bireylerin
yaşam kalitesinin artırılması amacıyla gündüzlü bakım ve evde bakım hizmeti
sunmak üzere açılan ve faaliyet gösteren yaşlı hizmet merkezini,
13.(Ek 10/2/2007-5579/1 md.) "Koruma Bakım ve Rehabilitasyon
Merkezi"; Suça yöneldikleri tespit edilen çocukların davranış bozukluklarını
gidermek amacıyla rehabilitasyon süreci tamamlanıncaya kadar geçici süre bakım ve
korunmalarının sağlandığı bu süre içerisinde aile, yakın çevre ve toplum ile
ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütüldüğü, 7-18 yaş kız ve erkek
çocuklara yönelik ayrı ayrı yapılandırılan yatılı sosyal hizmet kuruluşlarını,
14.(Ek 10/2/2007-5579/1 md.) "Bakım ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezi";
Duygusal, cinsel ve/veya fiziksel istismara uğramış çocukların olumsuz yaşam
deneyimlerinden kaynaklanan travma ve/veya davranış bozukluklarını giderme
amacıyla rehabilitasyon süreci tamamlanıncaya kadar geçici süre bakım ve
korunmalarının sağlandığı bu süre içerisinde aile, yakın çevre ve toplum ile
ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütüldüğü kız ve erkek
çocuklara yönelik ayrı ayrı yapılandırılacak yatılı sosyal hizmet kuruluşlarını,
g) “Kurum”; bu Kanunla kurulan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumu Genel Müdürlüğünü,
İfade eder.
Genel esaslar:
Madde 4 – Sosyal hizmetlere ilişkin genel esaslar şunlardır:
a) (Değişik: 1/7/2005-5378/27 md.) Bu Kanun kapsamına giren sosyal
hizmetlere ilişkin faaliyetler, Devletin denetim ve gözetiminde, sivil toplum
kuruluşları ile halkın gönüllü katkı ve katılımı da sağlanarak bir bütünlük içinde
yürütülür. Sunulacak bakım ve diğer hizmetlerin kapsamı ve bu hizmetleri verecek
olan gerçek ve tüzel kişilerin izin, çalışma usul ve esasları ve diğer hususlar Sosyal
Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle
düzenlenir.
b) Sosyal hizmetler alanında faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları
ile gönüllü kuruluşlar arasında koordinasyon ve işbirliği tesis edilerek güç birliği
sağlanır ve mevcut kaynaklara en verimli şekilde işlerlik kazandırılır.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
104
c) Sosyal hizmet programlarının uygulanmasında korunmaya muhtaç
çocuk, muhtaç sakat ve muhtaç yaşlıya öncelik tanınır.
d) Sosyal hizmetlerin yürütülmesi ve sunulmasında sınıf, ırk, dil, din,
mezhep veya bölge farklılığı gözetilemez, hizmet talebinin hizmet arzından fazla
olması halinde öncelikler, muhtaç olma derecesi ve başvuru veya tespit sırası esas
alınarak belirlenir.
e) (Mülga: 1/7/2005-5378/27 md.)
f) Bu Kanunla kurulan Kuruma bağlı kuruluşların dışındaki sosyal hizmet
kuruluşlarının kurulması izne tabi olup, alınacak tertip ve tedbirlerle bunların
hizmet, işleyiş ve personele ilişkin hususlarda tespit edilen standart ve esaslara
uygun olarak faaliyette bulunmaları sağlanır.
g) Sosyal hizmet kuruluşlarının coğrafik ve fonksiyonel görev alanlarının
ve yurt sathında dengeli dağılımının görev boşluğu bırakılmayacak şekilde
düzenlenmesi esastır.
h) (Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/6 md.) Çocuk yuvaları ile yetiştirme
yurtlarının korunmaya muhtaç çocukların yaş, cinsiyet, sosyal ve psikolojik
özellikleri ile özür dereceleri dikkate alınarak, kaynaştırma anlayışına göre
gruplandırılması ve özellikle çocuk yuvalarının, huzurevleri ile aynı mahallerde tesis
edilerek dede-torun, nine-torun ilişkilerinin sağlanması esas alınır.
ı) Korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç kişilere hizmet sunumu insan
haysiyet ve vakarına yaraşır şekilde yerine getirilir.
j) Sosyal hizmet kurum ve kuruluşlarında çalıştırılacak personelin seçim ve
niteliklerinin tespitinde ve bunların hizmet içi eğitim programlarının
düzenlenmesinde bu kurum ve kuruluşların hizmet özellikleri dikkate alınır.
k) Korunmaya muhtaç çocukların Türk örf,adet,inanç ve milli ahlakına
sahip, kendisine güvenen, insan sevgi ve saygısıyla dolu, Atatürkçü düşünce ve
Atatürk ilke ve inkılaplarına uygun olarak yetiştirilmeleri, bir iş veya meslek sahibi
yapılmaları, koruma kararı kalktıktan sonra da toplum içinde izlenmeleri ve
imkanlar ölçüsünde desteklenmeleri esastır.
l) Muhtaç, özürlü ve yaşlıların hayatlarını sağlık, huzur ve güven içinde
sürdürmesi, muhtaç özürlülerin toplum içinde kendi kendilerini idare edebilecek ve
üretken hale gelebilecek şekilde bakım ve rehabilitasyonlarının yapılması, bunlardan
tedavisi mümkün olmayanların sürekli bakım altına alınması amacıyla gerekli her
türlü tertip ve tedbir alınır.
m) (Ek : 21/1/2000 - KHK - 594/2 md.) Doğal afetlerde ulusal ve
uluslararası sosyal hizmet kurum ve kuruluşlarıyla birlikte hareket edilmesi ve acil
kurtarma ve yardım çalışmalarının etkili şekilde yürütülmesi amacıyla gerekli her
türlü tertip ve tedbir alınır.
……………..
Kanunlar
105
Sosyal Hizmetler Danışma Kurulu :
Madde 6 – (Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/7 md.)
Sosyal Hizmetler Danışma Kurulu, Başbakanın veya görevlendireceği
Bakanın başkanlığında aşağıdaki üyelerden oluşur.
a) Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca seçilecek sosyal hizmet
alanında temayüz etmiş beş kişi,
b) Adalet, İçişleri, Maliye, Milli Eğitim, Bayındırlık ve İskan, Sağlık,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Kültür bakanlıklarının müsteşarları veya yardımcıları
ile Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarı veya yardımcısı,
c) Yüksek Öğretim Kurulu Başkanı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu Başkanı, Aile Araştırma Kurumu Başkanı ve Özürlüler İdaresi Başkanı,
d) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Yüksek Öğrenim Kredi
ve Yurtlar Kurumu, İş ve İşçi Bulma Kurumu genel müdürleri ile Vakıflar Genel
Müdürü, Gençlik ve Spor Genel Müdürü, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı
Teşvik Fonu Sekreteri,
e) Kızılay, Türk Hava Kurumu ve Türkiye Sakatlar Konfederasyonu Genel
Başkanı,
Kurul yılda en az bir defa Başkanın çağrısı üzerine toplanır. Gerekli
hallerde Kurul Başkanınca toplantıya çağrılabilir.
Kurulun sekreterya hizmetleri Kurum tarafından yerine getirilir. Kurulun
çalışma usul ve esasları bu Kanun Hükmünde Kararnamenin yayımlandığı tarihten
itibaren altı ay içerisinde çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
……….
Kurumun görevleri :
Madde 9 – Kurumun görevleri şunlardır:
a) Sosyal yardım ve hizmetlerle ilgili esasları,sosyal hizmetler politikası ve
hedeflerine uygun olarak tespit etmek,çalışma plan ve programlarını hazırlamak,
uygulamak ve bu konuda ilgili bakanlık,kurum ve kuruluşlar arasında Sağlık ve
Sosyal Yardım Bakanlığı adına Koordinasyon ve işbirliği sağlamak.
b) (Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/8 md.) Öncelikle çocuğun aile içinde
yetiştirilmesi ve desteklenmesi için aileyi eğitim, danışmanlık ve sosyal yardımlarla
güçlendirmek, korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç çocuk, özürlü ve yaşlıların
tesbiti, bunların korunması, bakımı, yetiştirilmesi ve rehabilitasyonlarını sağlamak
üzere gerekli hizmetleri yürütmek, bu hizmetler için 3 üncü maddede sayılan sosyal
hizmet kuruluşlarını 4 üncü maddede belirtilen esaslar çerçevesinde kurmak ve
işletmek.
c) Çalışan ana ve babalar ile yurt dışındaki işçilerin çocuklarının bakımını
ve korunmasını sağlamak amacıyla imkanları ölçüsünde gündüzlü veya yatılı
kuruluşlar kurmak ve işletmek.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
106
d) Yoksulluk içinde olup da temel ihtiyaçlarını karşılayamayan ve
yaşamlarını en düşük düzeyde dahi sürdürmekte güçlük çeken kişi ve ailelere
kaynakların yeterliliği ölçüsünde ayni ve nakdi yardımlarda bulunmak amacıyla
gerekli hizmet ve programları geliştirmek ve uygulamak.
e) Kurum görevlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olmak amacıyla
halkın gönüllü katılımını sağlamak ve organize etmek, toplumun örf, adet,
inançlarına göre yapacağı yardım ve bağışlara ilişkin programlar geliştirmek ve
yürütülmesini sağlamak, bu amaçla ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü
kuruluşlar arasında işbirliği yapmak, yardımda bulunmak isteyen kişi, kurum ve
kuruluşlara yol göstermek .
f) Dernek ve vakıfların sosyal hizmetler alanındaki faaliyetlerini
yönlendirmek, bunların bütçelerinde sosyal hizmetlere ayırdıkları payların yerinde
ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak amacıyla görüş ve tavsiyelerde
bulunmak.
g) (Değişik: 1/7/2005-5378/28 md.) Kuruma bağlı olanlar dışında
kurulacak sosyal hizmet kuruluşlarının, özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti
verenler hariç olmak üzere açılış iznine, her türlü standartlarına ve işleyişlerine
ilişkin esasları, varsa ücret tarifelerini tespit etmek, onaylamak, denetimini yapmak
ve bu esaslara uymayanların faaliyetlerini durdurmak.
h) Sosyal yardım ve hizmetlerle ilgili alanlarda araştırma, yayın ve tanıtma
faaliyetlerinde bulunmak, uluslararası düzeyde sosyal hizmet uygulamalarını
izlemek, değerlendirmek ve uluslararası kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak.
ı) Hizmet için gerekli personeli bu hizmete elverişli kişiler arasından
seçmek, eğitmek, yetiştirmek, çalışma esaslarını ve sorumluluklarını belirlemek ve
ilgili alanlarda görevlendirmek;
j) (Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/8 md.) Toplumun değişen ihtiyaçlarına
göre özürlüler ve diğer sosyal hizmet alanlarında, Kanunlarla verilen diğer görevleri
yerine getirmek, bunun için uygun gördüğü sosyal hizmet kuruluşlarını genel esaslar
çerçevesinde kurmak ve işletmek,
k) (Ek: 24/1/1989 - KHK - 356/2 md.; Mülga: 6/12/1989 - KHK - 396/28
md.; Ek: 14/3/1991 - 3703/2 md.) Ailenin bütünlüğünü korumak, parçalanmış
ailelerin korunmaya, yardıma ve bakıma muhtaç fertleriyle çocuklarına her türlü
maddi, manevi ve sosyal destek sağlamak; bu amaçla gerekli planlamaları yapmak,
eğitim faaliyetlerinde bulunmak.
l) (Ek : 21/1/2000 - KHK - 594/3 md.) Doğal afetler nedeniyle ortaya
çıkabilecek sorunların çözümüne yönelik sosyal hizmetleri önceden planlamak,
afetzedelerin ivedi gereksinimlerini karşılamaya ve afet sonrası sorunlarını
çözümlemeye yönelik geçici veya sürekli hizmetleri yerine getirmek, afetle
bağlantılı göçler ve göçmenlerle ilgili her türlü sosyal hizmeti gerçekleştirmek.
Kanunlar
107
Sosyal Hizmetler Eğitim Merkezi Başkanlığının kuruluş ve görevleri:
Madde 11 – Sosyal Hizmetler Eğitim Merkezi Başkanlığı bir müdürün
yönetiminde bir müdür yardımcısı ile Eğitim, Araştırma, Yayım ve Dokümantasyon
şubeleri ve İdari İşler Şefliğinden oluşur.
Sosyal Hizmetler Eğitim Merkezinin görevleri şunlardır:
a) Sosyal hizmetler alanındaki uygulamaları yerine getirecek personelin
yetiştirilmesi, eğitilmesi ve bilgi düzeylerinin yükseltilmesi için gerekli programları
geliştirmek ve uygulamak; hizmetiçi eğitim programlarını oluşturmak ve
yürütülmesini sağlamak,
b) Sosyal hizmetler alanına giren konularda toplum bilincinin geliştirilmesi
ve toplumun eğitilmesi faaliyetlerini yürütmek,
c) Sosyal hizmetler alanına giren konularda araştırma ve incelemeler
yapmak veya yaptırmak,
d) Korunmaya muhtaç çocuklar, her yaş grubundaki özürlüler, muhtaç
yaşlılar, yoksullar, muhtaç aileler ile diğer yardıma muhtaç kişilere uygulanacak
sosyal hizmet yöntem ve tekniklerini belirlemek ve geliştirilmesini sağlayıcı
çalışmalarda bulunmak,
e) Sosyal hizmet kuruluşlarınca uygulanan hizmet programlarının teknik
yönlerine ilişkin değerlendirmeler yapmak ve geliştirilmesini sağlayıcı önerilerde
bulunmak,
f) Fertlerin sosyal intibaksızlıklarını gidermeye ve toplum kalkınmasını
temine yarayacak tedbirleri araştırmak,
g) Sosyal hizmetlere ilişkin konularda yayım ve dokümantasyon işlerini
yerine getirmek,
h) Sosyal hizmetlere ilişkin bilimsel faaliyetlerde bulunmak.
ı) (Ek : 21/1/2000 - KHK - 594/4 md.) Doğal afetlere yönelik personel ve
toplum eğitimi çalışmalarını yürütmek.
Tespit ve İnceleme:
Madde 21 – Kurum, korunmaya, bakıma, yardıma muhtaç aile, çocuk,
özürlü ve yaşlılar ile sosyal hizmetlere muhtaç diğer kişileri tespit ve incelemekle
görevlidir.
Bu kişilerin Kuruma duyurulması ve incelenmesine ilişkin olarak Kurum ile
işbirliğinde bulunulmasında mahalli mülki amirler, sağlık kuruluşları ve köy
muhtarları ile genel kolluk kuvvetleri ve belediye zabıta memurları yükümlüdürler.
Korunma kararı:
Madde 22 – Korunmaya muhtaç çocukların reşit oluncaya kadar bu Kanun
hükümlerine göre Kurumca kurulan sosyal hizmet kuruluşlarında bakılıp
yetiştirilmeleri ve bir meslek sahibi edilmeleri hususundaki gerekli tedbir kararı
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
108
yetkili ve görevli mahkemece alınır. Bu karar için gerekli belgeler Kurumca
düzenlenir ve ilgili mahkemeye gönderilir.
Haklarında derhal korunma tedbiri alınmasında zorunluluk görülen çocuklar
mahkeme kararı alınıncaya kadar, bu Kanuna göre kurulmuş kuruluşlarda veya aile
yanında mahalli mülki amirin onayı alınmak suretiyle bakım altına alınır.
Koruyucu aile:
Madde 23 – Mahkemece korunma kararı alınan korunmaya muhtaç
çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi bu Kanuna göre kurulmuş kuruluşlarda olduğu
kadar Kurumun denetim ve gözetiminde bir "Koruyucu Aile" tarafından da yerine
getirilebilir. Koruyucu aile, korunmaya muhtaç çocuğun bakımını ve yetiştirilmesini
gönüllü olarak üstlenebileceği gibi Kurumca tespit edilecek ve ödenecek bir ücret
karşılığında da yapabilir.
Koruyucu ailelerin seçimine, çocukla ilgili sorumluluklarına, Kurumla olan
ilişkilerine, hizmetin işleyişine ve aileye bu hizmeti karşılığı ödenecek ücrete ilişkin
esaslar bir yönetmelikle düzenlenir.
Korunma kararının süresi ve kaldırılması:
Madde 24 – Korunma kararı genel olarak çocuk reşit olana kadar devam
eder. Ancak bu karar, korunma kararına neden olan şartların ortadan kalkması
halinde Kurum yetkililerinin önerisi üzerine mahkemece çocuk reşit olmadan önce
kaldırılabileceği gibi reşit olduktan sonra da çocuğun rızası alınmak şartıyla devamı
hususunda karar verilebilir. Reşit olduktan sonra korunma kararının devamı aşağıda
belirtilen şartlara bağlıdır.
a) 18 yaşını tamamlamış olan korunmaya muhtaç çocuklardan;
1. Ortaöğrenime devam edenlerin 20 yaşına kadar,
2. Yükseköğrenime devam edenlerin 25 yaşına kadar korunma kararları
uzatılabilir.
b) Öğrenime devam etmeyen 18 yaşını doldurmuş çocukların bir iş veya
meslek sahibi edilerek kendi kendilerine yeterli olabilmelerinin sağlanması amacıyla
20 yaşına kadar korunma kararları uzatılabilir.
Bunlardan korunma kararı kalkmış; ancak tek başına yaşamını
sürdüremeyecek durumda bulunan kız çocukları, Kurumca himaye olunur. Bu
çocukların emek karşılığı iaşe, ibate ve harçlıkları Kurumca karşılanmak kaydıyla
Kurum hizmetlerinde çalışmaları da sağlanabilir.
c) Bedensel, zihinsel ve ruhsal özürleri nedeniyle sürekli bakıma muhtaç
durumda bulunan ve çalışmaktan aciz olan çocukların korunma kararı uzatılır.
Korunma kararı kalkan çocukların Kurumla ilişkilerinin devamı sağlanır. Bu
çocuklara gerektiğinde imkanlar ölçüsünde Kurumca yardımcı olunur.
Kanunlar
109
Korunmaya muhtaç çocukların eğitim ve öğretimlerinin sağlanması
veya meslek sahibi yapılmaları:
Madde 25 – ..............
(Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/10 md.) Özel eğitim gerektiren
korunmaya muhtaç çocukların eğitim ve öğretimleri Milli Eğitim Bakanlığına bağlı
resmi ve özel eğitim-öğretim kurumlarında sürdürülür. Korunmaya muhtaç özürlü
çocukların eğitimleri Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte planlanır.
Korunmaya, bakıma, yardıma muhtaç sakat, yaşlı ve diğer kişilere
ilişkin hususlar:
Madde 26 – Korunmaya, bakıma, yardıma muhtaç aile, özürlü, yaşlı ve
diğer kişilerin tespiti, incelenmesi ve bunların sosyal hizmetlerden
yararlandırılmasına ilişkin esaslar bir yönetmelikle düzenlenir.
Kurumun malları:
Madde 31 – …….
(Değişik: 30/5/1997 - KHK - 572/11 md.) Kuruma ait taşınmazların
satışından veya kiraya verilmesinden elde edilen gelirlerin % 30'u, özürlü
hizmetlerinde kullanılmak üzere Kurum bütçesine özel gelir kaydedilir.
Ek Madde 7 –(Ek: 1/7/2005-5378/30 md.; Değişik 1/2/2007-5579/2 md.)
Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle;
kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen
ortalama aylık gelir tutarı bir aylık net asgarî ücret tutarının 2/3'ünden daha az olan
bakıma muhtaç özürlülere, resmî veya özel bakım merkezlerinde ya da
ikametgâhlarında bakım hizmeti verilmesi sağlanır.
Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetlerinin kapsamına,
bakım hizmetinden yararlanabileceklerin başvuru şekline ve bu hizmetleri verecek
olan gerçek ve tüzel kişilerin izin, çalışma, denetim, ücretlendirme ile bakım hizmeti
karşılığı yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esaslar; Kurumun koordinatörlüğünde,
Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken
çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak
belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, iki aylık net asgarî ücretten fazla
olamaz.
Bakıma muhtaç özürlülerden Kurumca ve diğer resmî kurumlarca
bakılanlar dışında kalanlara ilişkin bakım ücreti, bu amaçla Kurum bütçesine
konulacak ödeneklerden karşılanır.
Bakıma muhtaç özürlülere, ücretleri Kurum bütçesinden karşılanmak
suretiyle sağlanacak bakım hizmetleri 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale
Kanunu hükümlerine tâbi olmaksızın temin edilir.
Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat
110
Ek Madde 8- (Ek: 1/7/2005-5378/30 md.)
İşitme ve konuşma özürlülerine gerek görüldüğü hâllerde tercümanlık
yapmak üzere illerde işaret dili bilen personel görevlendirilir. Personelin işaret lisanı
öğrenmeleri için gerekli kursların düzenlenmesi sağlanır. Bu personelin görev ve
yetkileri, çalışma koşulları ile ilgili usul ve esaslar Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünün müştereken
hazırlayacakları yönetmelikle belirlenir.
Kanunlar
111