Asdep

İş Kazası Ölümlerinde Aylık Bağlanması Prosedürü

İş kazası sonucu ölenlerin bir günlük sigortası olması halinde aylık bağlanır mı?

1 günlük sigortalı ölürse aylık bağlanır mı?,

sigortalının ölümü halinde yakınları ne yapmalı?

İşte tüm bu soruların cevabı:

Ölüm, ne zaman gerçekleşeceği belli olmayan ve bu olguyu yaşayan kişi ile birlikte ailesini de sosyo-ekonomik olarak etkileyen bir kavramdır.

Belirtmeliyiz ki esas itibariyle ölüm, ölen sigortalı bakımından ortaya çıkan bir risk olmaktan ziyade ölen sigortalı tarafından geçimleri sağlanan kişiler açısından güvence altına alınması gereken risklerdendir.

Eğer ölüm iş kazası ve meslek hastalığı dışında bir sebeple meydana gelmiş ise aranan şartları taşımaları halinde ölen sigortalının eşine, çocuklarına ve ana/ babasına (hak sahipleri) uzun vadeli sigorta kolu olarak düzenlenen ölüm sigortası kolundan aylık bağlanmaktadır.

Ölüm iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meydana gelmiş ise bu sefer ölen sigortalının hak sahiplerine iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolundan gelir bağlanmaktadır.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine ölüm geliri bağlanırken ölen sigortalı için belirli bir sigortalılık süresi veya prim ödeme gün şartının aranmadığıdır.

Daha yalın bir anlatımla ölüm geliri bağlanırken ölen sigortalının daha önce çalışması olup olmadığının hiçbir önemi yoktur.

Sigortalı çalışmaya başladığı gün iş kazasına maruz kalıp vefat ettiğinde dahi hak sahiplerine ölüm geliri bağlanır.

Ölüm geliri bağlanabilmesi için hak sahiplerinin örneği Sosyal Güvenlik Kurumunca hazırlanan "Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi" isimli dilekçe ile Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine/Sosyal Güvenlik Merkezlerine başvuruda bulunmaları gerekmektedir.

Ayrıca tahsis talep dilekçesine; 18 yaşını doldurmayan çocuklar hariç, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20, yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmayan erkek çocukların öğrenim gördükleri kurumlardan alacakları öğrenci belgesi, malul çocuklar için sağlık kurulu raporu, ana ve babalar için her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirlerinin asgari ücretin net tutarından az olduğunu belirten imzalı taahhütname, eklenmelidir (Sosyal Güvenlik Kurumu, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, 2010, m.65). Gelir başvurusu e-devlet şifresi ile elektronik ortamda da yapılabilir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının aylığının % 70'inin % 50 si dul kalan eşe gelir olarak bağlanır. Eğer dul kalan eş dışında gelir bağlanacak çocuk yok ise ve dul kalan eş yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmıyorsa veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık almıyor ise bu sefer bağlanacak gelir % 75 oranında olmaktadır (Kurt ve ötekiler, 2012, 137).


Ölen sigortalının, 5510 sayılı Kanunun 5. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayan veya Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılan veya yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarına aylığının % 70'inin % 25'i gelir olarak bağlanır (5510, m.34/I-b).

Görüleceği üzere çocuklara bağlanan ölüm geliri iki istisna dışında sınırsız değildir. Bu istisnalardan ilki çalışma gücünü % 60 ve üzeri bir oranda yitirdiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen erkek çocuklara ilişkindir. Diğer bir istisna ise yaşları ne olursa olsun evli olmayan ya da evlendikten sonra boşanan kız çocukları içindir. Belirtilen iki istisna için ölüm geliri bir süreyle sınırlı olmaksızın durumlarını korudukları sürece ödenir. Bunun dışında, çocuğun 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmesi halinde ise 25 yaşını doldurmasıyla ölüm geliri kesilmektedir.

Çocuklara bağlanacak gelirin oranı % 25 olmakla birlikte bazı durumların varlığı halinde bağlanacak gelirin oranı artırılmaktadır. Şöyle ki gelir alma hakkı bulunan çocuk, sigortalının ölümü ile ana ve babasız kalmış ise veya sonradan bu duruma düşmüşse, ana ve babası arasında evlilik bağı yoksa veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla birlikte ana veya babaları sonradan evlenmişse yahut kendisinden başka gelirden yararlanan hak sahibi yok ise, bu durumlarda çocuğa bağlanacak ölüm geliri oranı % 50 olacaktır (5510, m.34/I-c). Burada kız çocukları için düzenlenmiş önemli bir husus belirtmemizde fayda var. Boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşayan kız çocuklarının ölüm geliri alma hakkı bulunmadığı gibi birlikte yaşamın eski eş dışında başka erkekle olması da gelir aylığı almaya engel değildir.

Ölüm geliri ne zamandan itibren başlatılır ve kesilir?

Ölen sigortalıların hak sahiplerine bağlanacak gelirler; sigortalının ölüm tarihini, hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması hâlinde, bu niteliğin kazanıldığı tarihi, ölüm gelirinin kesilmesine yol açan sebebin ortadan kalkması hâlinde, talep tarihini, takip eden aybaşından itibaren başlatılır (SSİY, m.66). Ancak belirtmeliyiz ki, 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine ölüm geliri bağlanabilmesi için, ölen sigortalının kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur. Dolayısıyla 4/b kapsamındaki sigortalıların hak sahiplerine ölüm geliri bağlanırken bu sigortalıların prim ve prime ilişkin borçları olması durumunda ölüm geliri bu prim borçlarının ödendiği ayı takip eden aybaşından itibaren başlatılacaktır.

Hak sahiplerine bağlanan ölüm geliri hak sahibinin ölmesi halinde ölüm tarihini veya hak sahibi olma koşullarının ortadan kalkması halinde bu halin ortadan kalktığı tarihi takip eden ödeme dönemi başından itibaren kesilir. Aylığın kesilmesine yol açan sebebin ortadan kalkması halinde (örneğin, çalışmaya başladığı için aylığı kesilen kız çocuğunun çalışmakta olduğu işten ayrılması gibi) hak sahibi olmak için aranan diğer şartlarında sağlanması koşuluyla yeniden ölüm geliri için müracaat edilen tarihi takip eden aybaşından itibaren ölüm geliri yeniden bağlanır (5510, m. 35).

Sosyal Güvenlik Hukuku'nda gelir; iş kazası veya meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine yapılan sürekli ödemedir. Ölüm geliri ise iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ölenlerin veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin hak sahiplerine bağlanan aylık ödemedir. Ölüm gelirinden Kanunda sayılanlar yararlanabilir. Bunlar ölen sigortalının dul kalan eşi, çocukları, ana ve babasıdır. Ölüm geliri talebe bağlı bir hak olup ölüm geliri bağlanabilmesi için hak sahiplerinin yazılı olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna başvuruda bulunmaları gerekmektedir.

"1 günlük sigortalı ölürse aylık bağlanır mı?, sigortalının ölümü halinde yakınları ne yapmalı?" sorularına cevap verdik...