YUTMA GÜÇLÜĞÜ (DİSFAJİ) NEDİR?
Gıdaların, ağızda çiğnenmesini takiben yapılan yutkunma işleminden sonra yemek borusuna geçmesi, yemek borusu içinde ilerlemesi ve mideye geçmesi sırasında oluşabilecek herhangi bir gecikme yutma güçlüğü olarak ortaya çıkar.
Yutak bölgesinin anatomisi.
YUTAK BÖLGESİNDEKİ KASLARIN FONKSİYON BOZUKLUĞUNA BAĞLI YUTMA GÜÇLÜĞÜ (Cricopharengeal dysphagia) (Krikofaringeal disfaji)
Genellikle yutak bölgesindeki kasları etkileyen bir nöromüsküler hastalığın varlığını düşündürür.
Bazen belirgin bir nörolojik bozukluğu olmayan yaşlı hastalarda da görülebilirse de genellikle beyin sapı lezyonlarında (bulber veya psödobulber paralizi), primer motor nöron bozukluklarında (felç geçiren hastalarda olduğu gibi) veya myastenia gravis ve poliomyozit gibi kas hastalıklarında görülen bir durumdur. Uzun süren krikofaringeal disfajide yutak kenarında Zenker divertikülü olarak adlandırılan bir kesecik oluşabilir.
Bu divertikül geniş olduğunda yemek borusuna basarak yutma güçlüğü yapabilir ve ameliyatla alınması gerekebilir.
GLOBUS HİSTERİCUS NEDİR?
Hastadan alınacak dikkatli ve ayrıntılı bir hikaye ile globus histericus ve gerçek yutma güçlüğünün birbirinden ayrılması genellikle mümkündür.
Genç bir hasta, boğazında düğümlenme veya sıkışma gibi bir his tanımladığında ve bu şikayeti emosyonel streslerle artıyorsa globus histericus olasılığı yüksektir ve genellikle ileri bir tetkik yapmaya gerek yoktur.
Globus histericus anksiete ile ilgili olmakla birlikte gerçek bir semptomdur ve herzaman hastada ciddi bir psikiatrik bozukluk olduğunu göstermez.
Yaşlı hastalarda yutak bölgesindeki gerçek kas spazmından ayrılması güç olabilir.
Fonksiyonel bir rahatsızlıktır. Gerçek yutma güçlüğü ise hemen herzaman organik bir hastalık sonucunda ortaya çıkar.
Yemek borusunun amatomik yapısı
YEMEK BORUSU LÜMENİNDE DARALMAYA VE BU NEDENLE YUTMA GÜÇLÜĞÜNE YOL AÇAN DURUMLAR
Oluşan yutma güçlüğünün bazı özellikleri yemek borusundaki daralmanın sebebi hakkında fikir verebilir.
Örneğin katı gıdalara karşı giderek artan şiddette bir yutma güçlüğünün ortaya çıkması bir tümörü düşündürürken katı ve sıvı gıdalara karşı aynı derecede ve aralıklı yutma güçlüğü varlığında yemek borusunun motor fonksiyon bozukları akla gelmelidir.
Yutma güçlüğü başlıca şikayet olduğunda ilk seçilecek tanı yöntemi yemek borusunun baryumlu grafisinin çekilmesidir.
Bunun ardından gerektiğinde endoskopi yapılabilir. Yutma güçlüğü ile birlikte yutma sırasında ağrı hissedilmesi yemek borusu mukozasında bir patoloji varlığını gösterir ki bu durumda endoskopi ilk seçilecek tanı yöntemi olmalıdır.
Yemek borusunda darlık oluşturarak yutma güçlüğüne yol açabilecek sebepler şu şekilde sıralanabilir;
- Yakıcı maddelerin (Çamaşır suyu, kezzap vb.) içilmesi sonrasında oluşan darlıklar
- Radyoterapi sonrasında oluşabilen darlıklar
- Uzun süren reflü hastalığı sonrasında oluşan darlıklar
- Yemek borusuna yönelik cerrahi girişimle sonrasında oluşan darlıklar
- Yemek borusundaki halka ve zarların oluşturduğu darlıklar
- Malign tümöre bağlı darlıklar
- Benin tümöre bağlı darlıklar
- Yemek borusunun motor fonksiyon bozukluğuna bağlı daralmalar disfaji (Akalazya gibi)
- Yemek borusuna komşu organların basısı sonucunda oluşan darlıklar (Akciğer tümörleti, tiroid bezinin büyümesi veya yemek borusuna komşu büyük damarların basısı gibi)
YEMEK BORUSUNUN FONKSİYON BOZUKLUKLARI SONUCUNDA OLUŞAN YUTMA GÜÇLÜĞÜ
Yemek borusunun motor fonksiyon bozukluklarında yemek borusunda herhangi bir darlık bulunmadan da yutma güçlüğü olabilir. Bu durum yemek borusunda gıdaların ilerlemesi için gerekli peristaltik kasılmaların yetersizliği veya ilave atipik dalgaların oluşması sonucunda ortaya çıkar (Achalasia, diffüz özefagus spazmı, nutcracker özefagus vb.). Bu tür fonksiyon bozuklukları bazen başka hastalıkların seyri sırasında görülürler (Scleroderma, dermatomyozit vb.). Teşhis, yemek borusunun motor fonksiyonunu inceleyen bir yöntem olan intra özofagial manometri ile koyulur (Bkz. Özofagial manometri).
YUTMA GÜÇLÜĞÜ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Yutma güçlüğünün tedavisi altta yatan sebebe göre değişir. Özefagus darlıklarında balon dilatasyonu veya stent uygulaması gibi yöntemler tercih edilirken özefagusun motor fonksiyon bozukluklarında ilaç tedavileri, botox enjeksiyonu veya balon dilatasyonu uygulanabilecek tedavi yöntemlerindendir. Bazı hastalarda cerrahi tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Sizin için hangi tadavi yönteminin uygun olduğuna doktorunuz karar verecektir.
En önemli unsur ise, hastanın tedaviye dönük istekliliği ve iradesidir.